Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud

Buyruq gaplar va ularning uslubiy xususiyatlari

Ma’lum bir harakat-holatni, voqea-hodisani bajarish yoki bajarmaslikka tinglovchini da’vat etmoqchisiz. Ana shu joyda kesimi buyruq maylidagi fe’llardan ifodalangan gaplardan foydalanasiz. Masalan, Oldin o‘yla, keyin so‘yla.

Eslab qoling. Kesimi buyruq maylidagi fe’l bilan ifodalanib buyruq-xitob ma’nolarini ifodalagan gaplarga buyruq gaplar deyiladi.

Juda muhim. Buyruq gaplarning buyruq maylidagi fe’l bilan ifodalangan kesimi ba’zan tushib qolishi mumkin, lekin uning izi nutq vaziyatidan bilinib turadi. Masalan, Hamma paxta terimiga!

Buyruq gaplarning oxiriga yozuvda nuqta, ba’zan undov belgisi qo‘yiladi.

Buyruq gaplarning kesimi aniqlik nisbati, ikkinchi shaxs, buyruq maylidagi fe’llar bilan ifodalanadi. Masalan, Chekmang!

Ba’zan majhul nisbat, uchinchi shaxs, buyruq maylidagi fe’llar bilan ifodalanishi ham mumkin. Masalan, Ishga qabul qilinsin.

Juda muhim. Ayrim hollarda uchinchi shaxs buyruq maylidagi fe’llar bilan ifodalangan gapning kesimi II shaxs ma’nosida qo‘llaniladi. Masalan, Chekmang o‘rnida Chekilmasin. Uyga kiring o‘rnida Uyga kirilsin. Bunday vaqtda iltifot, mulozamat bildirish, kesatiq kabi ma’nolarni ifodalaydi.

Buyruq gapning kesimi odatda gap oxirida keladi. Ba’zan buyruqni kuchaytirish, do‘q-po‘pisa ma’nosi ifodalanganda kesim gap boshida keladi. Masalan, Qo‘lingizni oling - oling qo‘lingizni.