Bulardan tashqari, tovush o'zgarishlarining yana quyidagi ko’rinishlari mavjud

FRAZEOLOGIYA
Ona tili (5-sinf)
Ma’nosi bir so‘zga teng keladigan so‘zlar birikmasi yoki gaplarga ibora deyiladi. Masalan: og‘zi qulog‘iga yetgan, oyog‘ini qo‘liga olib keldi, yog‘ tushsa yalagudek, burni ko‘tarilgan, tilining uchida turmoq, tishining kovagida saqlamoq, qo‘li kaltalik qildi, yetti o‘lchab, bir kesdi, mum tishlab qoldi, belni bog‘lamoq, do‘ppisini osmonga otmoq, tirnoq ostidan kir qidirmoq, ko‘kka ko‘tarmoq, tomdan tarasha tushganday, og‘zi qulog‘ida, chap bermoq, burnidan ip o‘tkazmoq va h.k. Iboralar gap tarkibida yaxlit holda bitta so‘roqqa javob bo‘ladi va bitta gap bo‘lagi vazifasida keladi. Iboralar nutqni ta’sirchan, jozibali qiladi.
Iboralar ikki va undan ortiq so‘zlardan tashkil topganligi bois qo‘shma so‘z va so‘z birikmalariga o‘xshaydi, lekin ular qo‘shma ma’noga ega ekanligi, ta’sirchanligi bilan qo‘shma so‘zlardan; barqarorligi, nutqqa tayyor holda olib kirilishi bilan so‘z birikmalaridan farqlanadi. Solishtiring: Iboralar: tepa sochi tikka bo‘lmoq-achchiqlanmoq,qovog‘idan qor yog‘moq-xafa bo‘lmoq, og‘zining tanobi qochmoq-sevinmoq; so‘z birikmalari: uzun sochli, qalin qovoq, uyga ketmoq; qo‘shma so‘zlar: To‘ytepa, laylakqor, bodomqovoq.
AL va KHK darsligidan:
Barqaror birikmalar va ularning tasnifi
Nutq jarayonida fikrimizni bayon qilish uchun so‘zlar yordamidagina emas, balki bir necha so‘zlarning barqaror bog‘lanishidan hosil bo‘lgan birikmalardan ham foydalanamiz. Masalan, Toshkentdagi istiqlol davrida qurilgan inshootlarni ko‘rib, og‘zim ochilib qoldi. Bu gapda og‘zim ochilib qoldi birikmasi so‘zlovchi tomonidan nutqqa tayyor holda olib kirilgan.
Og‘iz ochilib qolmoq birikmasi nutq jarayoniga qadar ham tayyor holda barqaror birikma sifatida mavjud va mazmunan bir leksema hayron bo‘Imoq leksemasi ifodalagan ma’noga teng keladi. Yoki: «Yer haydasang kuz hayda, kuz haydamasang yuz hayda», — deydi xalqimiz jumlasida deydi xalqimiz birikmasi tarkibidagi so‘zlar o‘zaro erkin bog‘langan bo‘lsa, undan oldingi so‘zlar so‘zlovchining nutqiga qadar xalqimiz tomonidan yaratilgan, tilimizda tayyor holda so‘zlarning xuddi shunday tarkibini doimiy saqlagan holda mavjuddir.