Бухоро озик-овкат ва енгил саноат технологияси институти «озик-овкат махсулотлари технологияси» факультети «умумий химия» кафедраси



Download 1,52 Mb.
bet31/56
Sana21.02.2022
Hajmi1,52 Mb.
#51080
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   56
Bog'liq
УМУМИЙ ВА АНОРГАНИК ХИМИЯ

КРЕМНИЙОРГАНИК БИРИКМАЛАР
Молекуласида битта ёки бир нечта кремний атоми билан тугридан - тугри ёки бошка элемантлар атомлари оркали богланган бирикмалар кремнийорганик бирикмалар дейилади. Уларнинг таркиби ва тури хилма-хил булади.
Кренийорганик полимерларнинг звенолари куйидагича булиши мумкин:

Кремнийорганик бирикмалар нихоятда кимматли хоссаларга эгадир.Улар ута паст температура таъсирига хам, юкори температура таъсирига хам бардош бера олувчи полимерлардир. Уларни суюк холда хам ишлатиш мумкин. Унда юпка парда хосил килади. Этилсилоксан суюклиги билан когоз, газли ва бошка жихозларнинг сиртини юпка пленка куринишида копланганда, улар сув таъсир этмайдиган булади. Кремнийорганик полимерларнинг купчилиги очик алангада енмайди. Кремнийорганик бирикмалар медицинада ва фармацевтикада куплаб кулланила бошланди. Улардан тиш протезлари, нам тортмайдиган махсус моддалар тайёрланади. Кремнийорганик бирикмалар ярим утказгич сифатида радиотехникада ишлатилади.
Кремний карбид (карборунд) SiO - каттик, кийин эрийдиган модда. Унинг каттиклиги олмосга якинлашади. Карборунд ярим утказгич хоссага эга. У абразив материал сифатида, электр печларда, утга чидамли буюмлар ишлаб чикаришда, диод ва фотодиодларда кенг кулланилади.
Кремний нитрид Si3N4 - химиявий реакцияларга бардошли ва юкори температурага чидамли бирикма. Унга HF, ишкорлар эритмаси, металлар таъсир этмайди. Ундан утга чидамли буюмлар, юкори температурага чидамли яримутказгичлар тайёрлашда ишлатилади.
ГЕРМАНИЙ, КАЛАЙ, КУРГОШИН.
Бу элементларнинг металлик хоссалари, германийдан кургошинга утган сари ортиб боради. Германийнинг узи купрок ишлатилади. Калай ва кургошин бирикмаларидан хлориди, оксиди, сулфидлари ва Pb(NO3)2 , Pb(C2H5)4 саноати ахамиятига эга.
Олиниши. GеCI4 гидролизланганда, GeO2 хосил килади.
GeCl4 + 2H2O GeO2 + 4HCl
CeO2 куритилади ва водород билан кайтарилади.
GeO2 + 2H2 Ge + 2H2O
Калай билан кургошин куйидаги реакциялар ердамида олинади.
SnO2 + 2C Sn + 2CO
2PbS + 3O2 2PbO + 2SO2
PbO + CO Pb + CO2

Куп микдордаги калай буш консерва банкаларини хлор билан кайта ишлаб олинади.


Хоссалари. Германий металл ялтироклигига эга булган мурт модда. Калай билан кургошин эса осон суюкланувчан юмшок металлардир. Бу элементларнинг II ва III валентли бирикмалари мавжуд, II валкентли бирикмалари кайтарувчи ва 4 валентли бирикмалари эса оксидловчи хоссасига эга. PbI4 ва PbBr4 бирикмалари булмайди. PbCI4 жуда бекарордир. Кургошин ва унинг диоксидидан аккумулятор ташкил топган. Кургошин ва диоксид 20% - ли сулфат кислотага туширилган.
Аккумляторнинг ишлаши-разрядка давомида кургошин анод ролини утайди. У манфий зарядланган булиб, оксидланади:
анод: Pb + SO42- PbSO4 + 2e-
катод: PbO2 + SO42- + 4H+ + 2e- PbSO4 + 2H2O
тенгламалар йигиндиси:
Pb + PbO4 + 4H+ + 2SO42- 2PbSO4 + 2H2O
Аккумуляторни зарядлаш учун, яъни электр манбаи хоссасини тиклаш учун уни токка улайдилар. Бунда тескари жараён боради. Энди кургошин электродда кайтарилиш жараёни боради, яъни бу электрод энди катод вазифасини бажаради:
катод: PbSO4 +2e- Pb + SO42-
анод: PbSO4 +2H2O PbO2 + 4H+ + SO42- + 2e-
тенгламалар йигиндиси:
2PbSO4 + 2H2O Pb + PbO2 + 4H+ + 2SO42-
Калай ва кургошиннинг II ва IY валентли оксид ва гидроксидлари амфотер хоссага эга, яъни улар хам кислота, хам асос билан реакцияга кириша олади. Реакция тенгламаларининг умумий куриниши куйидагича:
Э (OH)2 + 2HCI ЭCI2 + 2H2O
Э(OH)2+ 2NaOH Na2[Э(OH)4]
Ge(II) ва Sn(II) кайтарувчи сифатида:
2Bi(NO3)3 + 3Na2[Sn(OH)4] + 6NaOH 2Bi + 3Na2[Sn(OH)6] + 6NaNO3
Хусусан, кислотали мухитда Pb(IV) кучли оксидловчи хоссага эга:
2Mn+2 + 5PbO2 + 4H+ 5Pb2+ + 2MnO4- + 2H2O
Ишлатилиши. германий ярим утказгич материал, диодлар, транзисторлар, термо-, фоторезисторларда, линзалар ишлаб чикаришда ишлатилади. Унинг органик бирикмалари кенг кулланилади.
Калай купгина котишмалар латунь, бронза, ок тунука тайёрлашда, фольга, бадиий буюмлар, кувурлар тайёрлашда ишлатилади.
Кургошин электр кабеллар тайёрлашда, химявий аппаратларни коплашда нашриетларда, аккумлятор саноатида, пигмент (буёк сурик Pb3O4, хром сариги PbCrO4), оптик шиша, биллур (хрусталл) ишлаб чикаришда, ярим утказгичлар, ядро техникасида, PbO2 ва Pb3O4 гугурт саноатида оксидловчи сифатида ишлатилади.



Download 1,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   56




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish