Бухоро давлат университети

Сузгич қанотлар. Сузгич қанотлар асосан жуфт ва тоқ бўлади. Жуфт қанотлар – кўкрак ва қорин сузгичлари. Тоқ сузгичларга орқа, анал ва дум сузгичлари киради. Қанотлар балиқлар ҳаракатини бошқариб туради. Балиқнинг қайси томонидаги қаноти олиб ташланса ўша томнга қараб ётиб олади. Кўкрак қанотлари Р (pinna pectorales), қорин қанотлари V (P. ventrales) деб юритилади. Орқа қанотлари биртадан то учтагача бўлади. D – (P. dorsalis), дум сузгичи C (P. coudales) ва бир ёки иккита анал сузгичи A (P. analis).
Сузгич қанотларидаги нурлар Кнеру бўйича оддий ва бўғинли, шохланган ва шохланмаганга бўлинади. Сузгич қанотлар қисқа қилиб қуйидаги формула билан ифодаланади. Бунда қаттиқ шохланмаган ва юмшоқ нурлар ҳисобга олинади. Масалан: Sucioperca luciaerca – I D – XIII – XV; II D – 1 – III – 19 – 23; P – 1 – II – 12 – 16; V – I – 5; A – II – III – 10 – 14. балиқ билан шуғулланувчилар учун Д ва А нурлар сони ниҳоятда зарур. Рим рақамлари билан оддий нурлар, араб рақами билан шохланган нурлар ифодаланади.
Тангачалар. Барча карпсимонларнинг танаси тангачалар билан қопланган. Тангачалар асосан бириктирувчи тўқимадан ҳосил бўлади. Тангачалар турлича бўлади, шакл жиҳатидан, асосий модда тузилиши жиҳатидан.
Ҳозирги замон суякли балиқларнинг тангачалари суяк тўқимасидан ҳосил бўлган. Тангача юмалоқ шаклга эга бўлиб, циклоид тангача дейилади. Унинг юзаси силлиқ ёки ктеноидли (тангача орқа томонида тикан ўсиқли) бўлади. Кўпчилик балиқларнинг тангачалари юзаси тиниқ. Уларда гуанин моддаси бўлади. Балиқ тангача типлари қуйидагилар: циклоид тангача, ктеноид тангача, ганоид ва плакоид тангачалар. Балиқ тангачасидаги гуаниндан қимматбаҳо – пат олинади. Пат эса сунъий жавоҳир тайёрлашда ишлатилади. Балиқ тангачасида ҳар йили ўсишига қараб ҳалқалар ҳосил бўлади. Бу ҳалқалар орқали балиқ ёши, ўсиш суръати аниқланади.
Карпсимонлар оиласига тегишли балиқларни ўлчашда ўлчов жадвалидан фойдаланилади. Бу қуйидаги жадвалда амалга оширилади.
(Правдин, 1939) 5- жадвал