|
Молия
вазирлиги
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Вазирлар
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Мащкамаси
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ызбекистон
|
|
|
|
|
|
+ишло= ва сув
|
Жащон
|
152
|
|
|
хыжалиги
|
|
|
вазирлиги
|
банки
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10.2. Институционал тахлил тузилмаси
Инвестиция лойихаларини институционал тахлил учун конкрет шароитларга тезда мослаштирса бўладиган
стандарт ечимлар ѐки моделлар деярли йўқ. Институтларни ривожлантириш узоқ давом этувчи экспериментлар ва адаптация (мослашув) жараѐнларидан иборат. Бу жараѐнлар эса кўпинча сиѐсий ва иқтисодий
вазиятнинг салбий ўзгаришлари туфайли
муваффақиятсизликка учрайди. Умуман олганда
153
институционал тахлилга қуйидаги вазифаларни бажариш киради:
лойиха амалга ошириладиган институционал шарт-шароитларни (ташкилотлар, меъѐрий хужжатлар ва сиѐсий омилларни) аниқлаш ва тасвирлаб бериш;
лойихада иштирок этувчи ташкилотларнинг моддий ва мехнат ресурслари, техник малакаси, ташкилий тузилмаси, бошқарув ва маъмурий имкониятлари, молиявий ахволи нуқтаи назаридан кучли ва заиф томонларини бахолаш;
қонунлар, сиѐсат ва йўриқномалар ўзгаришининг лойихани амалга ошириш ва эксплуатация қилишга (айниқса, атроф-мухитни мухофаза қилиш, иш хақи, бахолар, субсидиялар, ташқи савдо, валюта курси ва хоказоларга ) эхтимол бўлган таъсирини бахолаш;
лойихада қатнашувчи ташкилотларнинг заиф жихатларини бартараф қилишнинг муқобил йўлларини хамда қонунлар, сиѐсат ва йўриқномаларнинг лойихага кўрсатиши мумкин бўлган потенциал салбий таъсирига қарши чора-тадбирларни илгари суриш (тегишли такомиллаштириш ишлари лойиха амалга оширилаѐтган ва эксплуатация қилинаѐтган вақтда хамда бундан олдин лойиха бўйича иш графигига кўра амалга оширилади);
тавсия қилинаѐтган ташкилий ўзгаришларни амалга ошириш учун керак бўлиши мумкин бўлган техник ѐрдам бўйича таклифларни илгари суриш хамда зарур ишларни ўтказиш графигини ишлаб чиқиш.
10.3. Лойиха иштирокчилари
фаолиятидаги доимий муаммолар
Иқтисодиѐтни қайта қуриш жараѐнида икки мухим институционал муаммо кузатилади. Биринчидан, бу мавжуд хукумат муассасаларини ислох қилиш зарурати, иккинчидан, эски тузумда мавжуд бўлмаган янги институтларни ташкил этиш. Масалан, собиқ Совет Иттифоқи республикаларида банк тизими, биржалар ва бошқа бир қатор институтлар мавжуд эмас эди. Иқтисодий
ислохотлар, шубхасиз, ишсизлик ва бошқа ижтимоий муаммоларни келтириб чиқаради. Хусусий сектор ва бандликнинг бошқа муқобил сохалари ишга тушгунига қадар эса анча узилиш юзага келади. Шу туфайли ўтиш
даври иқтисодиѐтида институционал ислохотлар ижтимоий химоя тизимини яратиш билан бирга бормаса, амалга ошириб бўлмайдиган вазифага айланади.
Институционал муаммоларни характерлаш учун кўпинча зарур ечимларни топишга халақит берувчи юзаки атамалар қўлланилади. Масалан, қийинчиликка учраган лойиха хақида, унинг “рахбарлари заиф” дейилса, лойиха муваффақиятини “лойиханинг харакатчан менежери” билан боғлашади. Молиявий фаолиятни назорат қилишда юзага келган қийинчиликларни эса кўпинча бухгалтерияда персонал компьютерларнинг йўқлиги билан изохлашади, ходимлар ва маъмуриятнинг қониқарсиз иши эса, ходимларда етарли малака йўқ, деб осонгина изохлаб қўйилади.
Аммо бу кўриниб турган камчиликларни тузатиш бўйича таклиф қилинган қарорлар кўпинча навбатдаги муаммолар қатламини аниқлашнинг анча қиммат турадиган йўлидир. Албатта, яхши менежер керак. Лекин менежерлар аслида ишга лаѐқатли бўлсалару бир-бирига зид талабларга дуч келишса хамда бу зиддиятни ечиш ваколатига эга бўлишмаса менежерларни ўзгартиришдек кўп вақт талаб қилувчи ва қиммат турувчи жараѐн хеч қандай ижобий натижа бермайди. Шу сингари хақиқий муаммо бухгалтерия хисобини автоматлаштириш эмас, балки аниқ ахборотнинг келиб туриши бўлса компьютер ўрнатиш билан масала ечилиб қолмайди.
Кўпгина давлатларда вазирликлардаги бюджет хисоб-китобларида персонал компьютерларни қўллаш нафақат ахборотларни қайта ишлаш хажмларини кўпайтириш ва тезлигини ошириш туфайли, шунингдек, вазирликлар рахбарларига ахборот тизимининг ўзини ўзгартириш имконини бергани учун хам муваффақиятли бўлди. Натижада хисоботларни топшириш тартиби соддалашди ва шу қадар тезлашдики, топшириш муддатлари хафта ва ойлар ўрнига кунларгача қисқарди
хамда турли хилдаги ва хажмдаги харажатлар оқибатини анча аниқроқ бахолаш тизимини ўрнатишга эришилди.
Худди шунингдек, айрим холларда ходимлар
малакасининг етишмаслиги уларнинг қониқарсиз ишлашининг вазифаларини белгилаш ва стимуллар тизимида аниқлик етишмаслиги, хизматда кўтарилиш имкониятлари чекланганлиги каби омилларга нисбатан иккинчи даражали сабаби бўлиши мумкин. Бу омилларда ўзгариш ясамасдан туриб, ходимларни ўқитиш борасидаги чора-тадбирлар кутилган натижани бермайди.
Қисқача қилиб айтганда, одатда, лойихаларни
амалга ошираѐтганда пайдо бўладиган кўпгина институционал муаммолар жуда чуқур сабабларга эга. Бу сабабларни аниқламасдан туриб эса узоқ муддатли қарорлар қабул қилиш қийин. Санаб ўтилган қийинчиликлардан кўпини хал этиш ўнлаб йилларни талаб қилиши мумкин. Чунки улар чуқур иқтисодий, техник, ижтимоий ва маданий чекланишларни акс эттиради. Янги институтлар ўз жамиятида илдиз отиши ва ўз маданий мухитига мослашиши керак. Техник ва бошқарув лаѐқати сиѐсатни самарали режалаштириш, ишларни дастурлаш, молия ва кадрларни бошқариш ва хозирги замон ташкилотининг бошқа мухим вазифаларини бажаришни таъминлаши учун аста-секин яхшиланиб бориши керак.
Do'stlaringiz bilan baham: |
