Бухоро давлат университети “ИҚтисодиёт” кафедраси

 
 
ФЕРМЕР ХЎЖАЛИГИ ҲУДУДИДА ТУРИЗМ ХИЗМАТЛАРИНИ 
ШАКЛЛАНТИРИШ ҚЎШИМЧА ДАРОМАД МАНБАИ 
Мўминов Холмурод Исроилович, и.ф.н., БухДУ доценти 
Мустақиллик йилларида фермер хўжаликлари фаолиятини ташкил 
этиш, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштиришда уларни етакчи 

---

138 
кучга айлантириш бўйича мустаҳкам ҳуқуқий асос ҳамда зарур шарт-
шароитлар яратилди.
Кўп тармоқли фермер хўжаликларини ташкил этиш, уларга зарур 
шарт-шароитлар яратиш, фермер ва деҳқонларнинг ҳуқуқлари ҳамда 
қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича зарур чора-тадбирлар амалга 
оширилди.
Мамлакатимизда бугунги кунда 160 мингдан ортиқ фермер хўжалиги 
фаолият 
юритмоқда. 
Етиштирилаётган 
қишлоқ 
хўжалиги 
маҳсулотларининг 35 фоиздан ортиғи мазкур хўжаликлар ҳиссасига тўғри 
келади. Жумладан, сўнгги йилларда фермер хўжаликлари томонидан 
ўртача 7 миллион тоннадан зиёд ғалла, 3 миллион тоннадан ортиқ пахта 
хомашёси етиштирилмоқда. Шунингдек, мева-сабзавот, узум, полиз ва 
чорвачилик маҳсулотлари етиштириш бўйича ҳам салмоқли натижаларга 
эришилмоқда.
Кўп тармоқли фермер хўжаликларини ривожлантириш дастурлари 
доирасида 2017 йилда 23 мингга яқин фермер хўжалигида қишлоқ 
хўжалиги маҳсулотларини қайта ишловчи қўшимча тармоқлар яратилди ва 
сервис хизмати кўрсатиш йўлга қўйилди. Хусусан, 4 мингдан ортиқ 
фермер хўжалиги томонидан 13,5 минг гектарга яқин ерда интенсив боғ ва 
токзорлар барпо этилди. 8 мингдан ортиқ фермер хўжалигида чорвачилик, 
паррандачилик, балиқчилик ва асаларичилик йўлга қўйилди. 600 дан ортиқ 
фермер хўжалигида иссиқхона, 570 тасида гўшт, сут ва мева-сабзавот 
маҳсулотларини қайта ишлаш ҳамда сақлаш бўйича лойиҳалар амалга 
оширилди. Ушбу лойиҳаларнинг амалга оширилиши натижасида 95 
мингдан ортиқ иш ўрни яратилди.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 9 октябрдаги 
“Фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгаларининг ҳуқуқлари ва 
қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, қишлоқ хўжалиги экин 
майдонларидан самарали фойдаланиш тизимини тубдан такомиллаштириш 
чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-5199-сонли фармони фермер, деҳқон 
хўжаликлари ва томорқа ер эгаларининг экин майдонларидан самарали 
фойдаланишдаги шахсий манфаатдорлиги ва масъулиятини ошириш, кўп 
тармоқли фермер хўжаликларини ривожлантириш учун қулай шарт-
шароит яратиш, уларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш, фермер, 
деҳқон ва томорқа ер эгаларининг молиявий-иқтисодий барқарорлигини 
таъминлаш, уларнинг тайёрлов, қайта ишлаш, таъминот ва хизмат 
кўрсатувчи ташкилотлар билан ўзаро муносабатларида замонавий бозор 
тизимларини жорий этиш фаолиятини ривожлантиришга юқори таъсир 
кўрсатди. 
Айниқса, ер майдонларидан самарасиз фойдаланган, қишлоқ 
хўжалиги экинларини тўлиқ экмаган, агротехник тадбирларни ўз вақтида 
амалга оширмаган фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгаларига 
нисбатан ер участкаларига бўлган ҳуқуқларнинг бекор қилинишигача 

---

139 
бўлган қатъий жавобгарлик чоралари кўрилиши, шунинингдек, 2022 
йилнинг 1 январидан бошлаб кўп тармоқли фаолиятни йўлга қўймаган 
фермер хўжаликлари билан ер ижараси шартномалари қонун 
ҳужжатларига мувофиқ бекор қилиниши белгилаб қўйилганлиги фермер 
хўжаликларига ердан унумли фойдаланиш ва бир неча тармоқларда 
фаолият кўрсатишлари талаби қўйилди. 
Деҳқончилик маданиятини оширишда муносиб ҳисса қўшган ва 
ишлаб чиқаришда юксак натижаларга эришган фермер, деҳқон 
хўжаликлари раҳбарлари ва томорқа ер эгаларига тақдим этиладиган 
“Илғор фермер”, “Меҳнаткаш деҳқон” ва “Намунали томорқачи” кўкрак 
нишонлари таъсис этилганлиги фаол фермерларимизни рағбатлантиришда 
ижобий муҳитни яратди. 
Фермер хўжаликларда қишлоқ хўжалик маҳсулотлари етиштириш 
билан биргаликда қишлоқ жойларида, ҳаттоки, чўл ва тоғ жойларида 
туризм хизматларини ташкил қилишлари хўжаликларда янги фаолият 
соҳасини шакллантириб, аҳоли иш билан бандлигини оширади. 
Тарихий обидаларга бой юртимизнинг сайёҳлик бизнеси салоҳияти 
жуда катта. Айни пайтда туристик агентликларимиз собиқ иттифоқдан 
мерос бўлиб қолган, сайёҳларни гуруҳ тарзида қабул қилиш каби 
хизматларни кўрсатишади. 
1-расм. Самарқанд регистон майдони. 
Ўзбекистон ялпи ички маҳсулотидаги туризм соҳаси улуши бор-йўғи 
2,3 фоиз. Хорижий давлатларда ушбу кўрсаткич 10 фоизгача етади. 
Бугунги кунда қилинаётган барча саъй-ҳаракатлар яқин йилларда бу 
рақамни 5 фоизгача кўтариш имкониятимиз борлигини асослайди.
Бу соҳага инвестиция киритмоқчи бўлган тадбиркорлар туристик 
соҳага йўналтирилган активлар ўртача 4-5 ойда иш бериши билан боғлиқ 
муаммоларга 
дучор 
бўлишмоқда. 
Бинобарин, 
ички 
туризмни 
ривожлантириш дастурини фаол амалга ошириш туризмни йил бўйи 
қилиш, тадбиркорларга эса йил бўйи даромад олиш имконини яратади. 

---

140 
Қишлоқ туризми
 
шаҳарларда яшовчи ўзбекистонликлар учун ҳам, 
хорижлик сайёҳлар учун ҳам бирдек қизиқ. Қишлоқнинг тоза ҳавоси, хўроз 
қичқириғи билан уйғониш, янги узилган сархил мева-сабзавотлар, сут 
маҳсулотларини татиб кўриш. Эшак, от, туя каби уй ҳайвонларини миниб 
дала, қишлоқ кўчаларида сайр қилиш гашти ўзгача.
Кейинги пайтларда жаҳонда пайдо бўлган агротуризмни ҳам мана шу 
туристик йўналишга қўшса бўлади. Ҳосилни йиғиб олиш даврида иштирок 
этиш саргузашт талаблар учун қизиқарли. Пишиб етилган пахта 
далаларида туристлар пахта, узум, қовун, тарвуз, мевалар ҳосилини 
теришни кўришса, ўзлари бу жараёнга қўшилишлари, туристларда қишлоқ 
ҳаётини ўрганишга қизиқишлари ортади. Фермерларимиз мана шу 
фаолиятдан ҳам қўшимча даромад қилишлари мумкин.
2-расм. Ўзбекистондаги табиий шароит. 
Туристларни жалб қилиш мақсадида фермерларнинг расмий 
сайтларида 
туристлар 
учун 
таклиф 
қилинаётган 
шароитлар, 
кўрсатиладиган 
хизматлар, 
етиштириладиган 
қишлоқ 
хўжалик 
маҳсулотлари ҳақида маълумот бериш мақсадга мувофиқ. 
Тарихий обидаларга бой юртимизда туризм соҳасида «олма пиш -
оғзимга туш», дея қаердандир нажот кутиб ўтирганимизда тарихий 
обидалари билан мақтана олмайдиган кўплаб қўшни мамлакатлар қишлоқ 
туризмини ривожлантириб, бутун жаҳонда ўзларининг қишлоқ хўжалиги 
маҳсулотлари, миллий таомлари билан машҳур бўлишди. 
Ўзбекистонда ҳам яйловлар, қўриқхоналар жуда мўл. Яйлов 
туризмини этник туризм билан омихта қилиш мумкин, яйловларда 
яшаётган чўпонларнинг меҳмони бўлиш, улар билан бирга ҳаёт кечириб 
кўриш, туя, от, чорва ва қўй-қўзиларни боқиш мумкин. Таом пишириш 
курслари ва миллий таомлар ресторани ҳамма ерда бор, лекин миллий 
таомлар тайёрланиши жараёни билан ўша таомларнинг ватанида танишиш 
доимо туристлар учун қизиқарли бўлиб келган. 

---

141 
3-расм. Ўзбекистон миллий таомлари. 
Ўзбекистон миллий таомлари мақтанса арзигулик натижаларга эга. 
Тўй оши, нўхатшўрак, сомсалар, тандир гўштни татиб кўришга ҳар бир 
туристни орзуси бўлиши мумкин. 
Айнан туристларга маълум бир миллий таомимизнинг тайёрланиш 
жараёнини намойиш этиб, мастер-класс ўтказиладиган, бир йўла уларнинг 
қорни тўйғазиладиган кичик ошхоналар очишга аллақачон фурсат етган. 
Баҳорда