Бухгалтерия ҳисоби назарияси

Таянч иборалар: 
ТМЗ, ТМЗларни туркумланиши, баҳолаш усуллари, 
ҳужжатлаштириш, аналитик ва синтетик ҳисоб, инвентаризация, хўжалик 
жиҳозлари ва инвентарлари. 

---

149 
 
13.1. Товар-моддий захиралар (ТМЗ) ҳақида тушунча. 
Корхоналар ўз ишлаб чиқариш фаолиятларини амалга ошириши учун 
маълум миқдорда ишлаб чиқариш заҳираларига эга бўлиши керак. Ишлаб 
чиқариш заҳиралари хўжалик юритувчи субъектнинг ишлаб чиқариш 
фаолиятини нормал давом этишини таъминлайди. Уларнинг таркибига 
материаллар, хом-ашё, эҳтиёт қисмлар ва бошқалар киради. 
 
 
 
 
Ишлаб чиқариш заҳиралари, асосий воситалардан фарқли равишда, бир 
ишлаб чиқариш жараёнида қатнашиб, ўз қийматини ишлаб чиқарилган 
маҳсулот қийматига шу даврнинг ўзида тўла ўтказади. 
Иқтисодиётни модернизациялаш шароитида корхоналарда ишлаб 
чиқариш заҳираларидан фойдаланиш устидан назоратни кучайтириш, 
уларнинг оқилона сарфланишига риоя қилиш, маҳсулот таннархида моддий 
харажатларнинг салмоғини минималлаштириш масалаларига алоҳида 
эътибор берилади. Энг аввало, материалларни тўғри, тежамли сарфлаш 
корхона фаолиятини ривожлантиришда ва бу орқали мамлакат 
иқтисодиётини гуллаб-яшнашида, аҳолининг моддий фаровонлигини 
оширишда муҳим омил ҳисобланади. 
Товар-моддий заҳиралар актив сифатида тан олинади, агар:
а) ташкилотга келгусида актив билан боғлиқ иқтисодий фойда келиб 
тушишига ишонч бўлса; 
б) актив қийматини ишончли баҳолаш мумкин бўлса; 
в) уларга бўлган мулк ҳуқуқи ўтса. 
4-сонли БҲМСда ТМЗга қучидагича таъриф берилган:
Товар-моддий заҳиралар
- кейинчалик сотиш мақсадида нормал фаолият юритиш 
жараёнида тутиб туриладиган ва ишлаб чиқариш жараёнида мавжуд бўлган, шунингдек 
маҳсулот ишлаб чиқариш, ишларни бажариш ёки хизматлар кўрсатиш жараёнида ёхуд 
маъмурий ва ижтимоий-маданий вазифаларни амалга ошириш учун фойдаланиладиган 
моддий активлардир.