“Бухгалтерия ҳисоби” кафедраси

3- мисол. 
Компания 1 январ 2011 йилда ишлаб чиқариш комплексини қуриш учун 
банкдан мақсадли кредит олди. Компания 1 феврал 2011 йилда материалларни 

---

104 
сотиб олди. 1 март 2011 йилда компания қурилиш ишларини амалга ошириш 
учун техник ва маъмурий ишларни ўтказди. 1 апрел 2011 йилда қурилиш 
бошланди. 
Капитализацияни бошлаш муддати 1 март 2011 йил. 
Ташкилот қарзлар бўйича харажатларнинг капитализациясини у маълум 
талабларга жавоб берадиган активни фаол такомиллаштиришни тўхтатган 
ўзайтирилган даврлар мобайнида тўхтатиши лозим. 
Ташкилот активни кўзланган фойдаланиш ёки сотиш учун тайёрлашда 
зарур чораларни тўхтатган ўзайтирилган давр мобайнида қарзлар бўйича 
харажатларни амалга ошириши мумкин. Бундай харажатлар қисман 
тугалланган активларга егалик қилиш билан боғлиқ харажатлар бўлиб, 
капитализация қилиш учун талабларга жавоб бермайди. Бироқ, ташкилот 
одатда у аҳамиятли техник ва маъмурий ишларни амалга ошираётган давр 
мобайнида қарзлар бўйича харажатларни капитализация қилишни тўхтатмайди. 
Ташкилот вақтинчалик бекор тўхтаб туриш активни кўзланган фойдаланиш ёки 
сотиш учун тайёрлаш жараёнининг зарурий қисми бўлганида ҳам қарзлар 
бўйича харажатларни капитализация қилишни тўхтатмайди. Масалан, 
капитализация юқори сув сатҳлари кўприк қурилишини кечиктирадиган давр 
мобайнида давом етади, агарда бундай юқори сув сатҳлари тегишли географик 
ҳудудда қурилиш даври мобайнида одатий ҳолат бўлса. 
Ташкилот маълум талабларга жавоб берадиган активни кўзланган 
фойдаланиш ёки сотиш учун тайёрлашда зарур бўлган чораларнинг деярли 
барчаси тугаган пайтда қарзлар бўйича харажатларнинг капитализация 
қилинишини тугатиши лозим. 
Актив одатда кўзланган фойдаланиш ёки сотиш учун тайёр бўлади, 
қачонки активнинг жисмоний барпо етилиши одатий маъмурий иш ҳануз давом 
етиши мумкинлигига қарамасдан тугалланган бўлса. Агарда амалда фақат 
кичик ўзгартиришлар, масалан мулкни харидор ёки фойдаланувчинг хусусий 
талабларига қараб безатиш, қолган бўлса, бу деярли барча ишлар 
тугалланганлигини кўрсатади. 
Қачонки ташкилот маълум талабларга жавоб берадиган активнинг 
қурилишини қисмларда тугаца ва ҳар бир қисм бошқа қисмларда қурилиш 
давом етаётган пайтда фойдаланишга яроқли бўлса, ташкилот ушбу қисмни 
кўзланган фойдаланиш ёки сотиш учун тайёрлашда зарур бўлган чораларнинг 
деярли барчасини тугатган пайтда қарзлар бўйича харажатларнинг 
капитализация қилинишини тўхтатиши лозим. 
Ҳар биридан алоҳида фойдаланиш мумкин бўлган бир қатор биноларни 
қамраб оладиган бизнес-марказ - ҳар бир қисм бошқа қисмларда қурилиш 
давом етаётган пайтда фойдаланишга яроқли бўлган маълум талабларга жавоб 
берадиган активга мисол бўлади. Бирор қисмидан фойдаланиш мумкин 
бўлишидан олдин тугалланиши зарур бўлган маълум талабларга жавоб 
берадиган активга, масалан металлургия комбинати каби, айнан бир жойда 
турли қисмлари кетма-кетликда амалга ошириладиган бир неча жараёнларни 
қамраб оладиган саноат корхонасини мисол сифатида келтириш мумкин. 

---

105 
Ташкилот қуйидагиларни очиб бериши лозим: 
(а) 
давр мобайнида капитализация қилинган қарзлар бўйича 
харажатлар қийматини; ва 
(б) 
капитализация қилинадиган қарзлар бўйича харажатлар қийматини 
аниқлашда фойдаланилган капитализация ставкасини.