Бухгалтерия ҳисоби кафедраси материаллар ҳисоби

Инвентар ва хўжалик жиҳозлари таркибига киритилиши учун қуйидаги мезонларга жавоб бериши лозим:
-хизмат муддати бир йилдан ошмаслиги;
-хизмат муддатидан қаътий назар бир бирлик учун ЎзР белгиланган энг кам иш ҳақининг 50 бараваригача миқдорда қийматга зга бўлган буюмлар.
Хизмат муддати ва қийматидан қаътий назар инвентар ва хўжалик жиҳозлари таркибига қуйидагилар киритилади:
- махсус асбоб-ускуналар ва мосламалар;
- махсус ва санитария кийими, махсус пойабзал;
- кўрпа-тўшаклар;
- ёзув-чизув анжомлари;
- ошхона инвентарлари, шунингдек, дастурхон ва сочиқлар;
- барпо этиш харажатлари қурилиш-монтаж ишларининг таннархига киритиладиган вақтинчалик иншоотлар, мосламалар ва қурилмалар;
- фойдаланиш муддати бир йилдан ошмайдиган алмаштириладиган ускуналар;
- овлаш қуроллари.
Мисол. Корхонада ой давомида қуйидаги материаллар сотиб олинди:

№	Сотиб олиш санаси	Сони	Бир бирлик материал қиймати, сўм	Жами қиймати. минг сўм
1	10 март	1000	750	750
2	20 март	1600	850	1360
3	30 март	1900	950	1805
	жами	4500		3915
Ой давомида 2900 бирлик материал сарфланди ва омборда 1600 бирлик материал қолди. ФИФO усули бўйича материалларни баҳолаймиз:
№	Сотиб олиш санаси	Сони	Бир бирлик материал қиймати, сўм	Жами қиймати. минг сўм
1	1-партия	1000	750	750
2	2-партия	1600	850	1360
3	3-партия	300	950	285
	Жами сарфдланди	2900		2395
	Омбордаги қолдиқ	1600	950	1520

№	Сотиб олиш санаси	Сони	Бир бирлик материал қиймати, сўм	Жами қиймати. минг сўм
1	1-партия	1500	950	1425
2	2-партия	1300	850	1145
3	3-партия 510	1200	750	970
	Жами сарфдланди	4000		3540
	Омбордаги қолдиқ	500	750	375
АVECO усули бўйича материалларни баҳолаймиз:
№	Сотиб олиш санаси	Сони	Бир бирлик материал қиймати, сўм	Жами қиймати. минг сўм
1	1-партия	1000	750	750
2	2-партия	1600	850	1360
3	3-партия	300	950	285
	Жами сарфдланди	2900	870	2523
	Омбордаги қолдиқ	1600	870	1392

ЛИФО усули бўйича материалларни бахолаймиз:
2. Материалларнинг ҳаракатини дастлабки ҳужжатларда расмийлаштириш тартиби

№	Шакллар	Мазмуни
1	М-1-шакл	Материалларни ҳисобга олиш дафтари
2	М-2-а-б-шакл	Ишончнома, материалларни оммавий тарзда олиб келишдаги ишончнома, махсус қайд дафтари
3	Инв.3-шакл	Инвентаризация рўйхати
4	М-4 шакл	Моддий жавобгар шахс томонидан тўлдириладиган кирим ордери;
5	М-5- шакл	Товар-транспорт юк хати, тўрт нусхада тузилади: - мол харид қилувчига – кирим ордери; мол юборувчига –ҳисобдан чиқариш учун; автотранспорт хайдовчиларига иш ҳақи ҳисоблаш учун; - банкка топшириш учун.
6	М-6- шакл	Товар-транспорт юк хати (темир йўл транспорти)
8	М-8-шакл	Лимит-забор картаси - материалларни узлуксиз ишлаб чиқаришга ҳисобдан чиқариш
9	М-9-шакл	Материалларни беришга талабнома
10	М-10 шакл	Акт-талабнома хўжалик ва бошқа эхтиёжлари учун бир йўла материаллар жўнатилганда қўлланилади
12	М-12 шакл	Материалларни омбор ҳисоби карточкаси шакли
13	М-13-шакл	Омборчи материалларнинг кирими ва чиқими тўғрисидаги ҳужжатларни топшириш реестрини
14	М-14 шакл	Омбордаги материаллар қолдиғини ҳисобга олиш ведомости

Материалларнинг тайинланиши ва ишлаб чиқариш жараёнида фойдаланишини туркумлаш корхона бухгалтерияси томонидан уларнинг синтетик ҳисобини тўғри ташкил этиш учун муҳим аҳамият касб этади. Материалларнинг ҳар бир гуруҳи тегишли счетларда ҳисобга олинади. Бу 1000- «Материаллар» синтетик счети бўйича очилган қуйидаги иккинчи тартибли счетларда уларнинг аналитик ҳисоб маълумотлари ҳисобга олинади:
1010 "Хом-ашё ва материаллар";
1020 "Сотиб олинган ярим тайёр маҳсулотлар ва бутловчи буюмлар";
1030 "Ёқилғилар";
1040 "Эҳтиёт қисмлар";
1050 "Қурилиш материаллари";
1060 "Идиш ва идишбоб материаллар";
1070 "Четга қайта ишлаш учун берилган материаллар";
1080 "Инвентар ва хўжалик жиҳозлари";
1090 "Бошқа материаллар".
21-сонли БХМС мувофиқ,
1000- «Материаллар» синтетик счети тайинланган бўлиб, у актив счетларга мансубдир.
3. Материалларни кирим қилиш ва уларнинг ҳисоби
Корхонага материаллар бевосита мол юборувчилар ёки бошқа корхоналар ўртасида тузилган шартномалар асосида қабул қилиш топшириш далолатномалари асосида кирим қилинади.