Bug`latgichlar tuzilishi va ishlash prinsiplari

1.2. BUG’LATKICHLAR TUZILISHI VA ISHLASH PRINSIPLARI

Bug’latish qurilmalarini klassifikatsiyalash usullari ko’p. Lekin, bug’latish qurilmalarini ishlash intensivligini xarakterlovchi eritma sirkulyatsiyasining turi va karraligi klassifikatsiyalashning asosiy belgilari deb hisoblash mumkin. Kimyo va oziq-ovqat sanoatlarida uch xil bug’latish qurilmalari keng tarqalgan:

1. Erkin (tabiiy) sirkulyatsiyali bug’latish qurilmalari;
2. Majburiy sirkulyatsiyali bug’latish qurilmalari;
3. Yupqa qatlamli (plyonkali) bug’latish qurilmalari.
Zamonaviy bug’latish qurilmalarining isitish yuzalari 10...1800 m². Bug’latkichlar konstruktsiyalarini tanlashda eritmalarning fizik va issiqlik xossalari, kristallanishga moyilligi, yuqori temperaturalarga chidamliligi, har bir korpusdagi foydali temperaturalar farqi, issiqlik almashinish qurilmasining yuzasi, texnologik xususiyatlari hisobga olinishi zarur.
Bug’latish qurilmalari uglerodli, legirlangan va ikki qatlamli po’latlardan tayyorlanadi.
Quyida, sanoatda eng keng tarqalgan, tipik bug’latkichlar konstruktsiyalari keltiriladi.
Ichki isituvchi kamerali va markaziy sirkulyatsion trubali bug’latkich. Vertikal qobiq 1 ning pastki qismida isitish kamerasi 2 joylashgan. O’z navbatida isitish kamerasi ikkita teshikli panjara va unga razvalstovka usulida mahkamlangan qaynash trubalari 3 dan tarkib topgan. Isitish kamerasining o’rtasiga qaynash trubalariga qaraganda diametri kattaroq sirkulyatsion truba 4 o’rnatilgan bo’ladi.
Isitish kamerasining trubalararo bo’shlig’iga issiqlik eltkich, ya’ni suv bug’i yuboriladi.

Eritma esa qurilmaning teshikli truba panjarasi ustiga uzatiladi va sirkulyatsion truba orqali pastga oqib tushadi. So’ngra, isitish natijasida zichligi kamayib, qaynash trubalari bo’ylab tepaga ko’tariladi va truba ichidan ma’lum bir masofada qaynaydi. Hosil bo’lgan ikkilamchi bug’ separatsion bo’shliq 5 ga ko’tariladi va tomchi ushlagich 6 da inertsion kuch ta’sirida mayda eritma tomchilaridan ajratiladi. Undan keyin, ikkilamchi bug’ qurilmadan chiqib ketadi.
Quyuqlashtirilgan eritma konussimon tubdagi shtutser orqali oraliq yoki tayyor mahsulot sifatida chiqariladi.
Yuqorida qayd etilgandek qaynash va markaziy (sirkulyatsion) trubada eritmaning sirkulyatsiyasi uning zichliklari farqi ostida ro’y beradi. Eritma zichligi farqining hosil bo’lishiga sabab, isitish kamerasi yuzasining markaziy trubanikidan ancha kattaligidir.
Ma’lumki, isituvchi kamera trubalarida eritmadan bug’ ajralib chiqishi, markaziy trubaga qaraganda ancha intensiv bo’ladi. Demak, qaynash trubalarida eritmaning zichligi, markaziy trubanikidan pastroq bo’ladi. Natijada, zichliklar farqi ta’siri ostida eritma erkin sirkulyatsiya qiladi va issiqlik o’tkazish jarayoni jadallashadi. Undan tashqari, eritma sirkulyatsiyasi truba yuzasiga sopolsimon, g’ovak qatlam (nakip) o’tirib qolishiga qarshilik ko’rsatadi.
Bu turdagi qurilmalar vakuum ostida ishlaganda, qaynash temperaturasi pasayadi. Demak, past bosimli issiqlik eltkichlardan foydalanish mumkin. Ushbu usulda yuqori temperaturalarga bardosh berolmaydigan eritmalarni bug’latish tavsiya etiladi.
Bug’latish jarayonida vaqt o’tishi bilan eritmaning fizik va issiqlik-diffuzion xossalari o’zgaradi. Bu hol issiqlik berish jarayoniga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.
Qurilmaning kamchiliklari: trubalar teshikli panjaralarga qattiq, qo’zg’almas qilib mahkamlanganligi uchun qobiq va trubalarning temperatura ta’sirida uzayishiga yo’l qo’ymaydi; markaziy truba isitish kamerasining ichida o’rnatilgani uchun temperatura farqi kam bo’ladi, natijada zichliklar farqi ham oz bo’ladi, ya’ni sirkulyatsiya karraligi kamayadi.