Bufer eritmarlar va ularnng xossalari Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

II.3. Kuchsiz kislota va kuchsiz asos ularning tuzidan iborat buffer tizim.

Bufer eritmaga kuchli kislota, masalan НСI ta‘sir ettirilsa suv va to’z hosil bo’ladi.

NH₄CI      + HCI =2NH₄CI + H₂O

NH₄OH

Yoki ionli ko’rinishda NH₄ОН + Н⁺ ® NH₄⁺ +Н₂О

Yuqorida yozilgan tenglamalar asosida bufer eritma xar qanday miqdordagi Kislota yoki ishqor ta‘siridan ham o’zining рН qiymatini saqlab qoladi degan xulosa kelib chikmaydi. Eritmalarning buferligini ulchash uchun bufer sigimi degan tushuncha kiritilgan. Bufer eritmalarning sigimi qancha katta bo’lsa, u shuncha ko’p miqdordagi kislota yoki ishqor ta‘siridan o’z рН qiymatini saqlay oladi.

1 l bufer eritmaga qo’shilganida eritma рН ini 1 kattalikka o’zgartirish uchun sarflanishi kerak bo’lgan kuchli kislota yoki asosning g-ekvivalentlar soni ayni eritmaning bufer sigimi deb ataladi.

В =

В-bufer sig’im,   С-kuchli kislota yoki kuchli asos  gг-ekv soni.

рН₁ – bufer eritmaning ishqor yoki kislota qo’shilishidan ilgari vodorod ko’rsatkichi

рН₂ – ishqor yoki kislota qo’shilgandan keyin рН ning qiymati.

Bufer eritma o’simlik va hayvon organizmida muxim ahamiyatga ega. qon, limfa va boshqa suyukliklarning рН qiymatini bufer eritmalar bir xilda saqlab turadi. Bufer  eritmalar tayyorlashda xlorid kislota, kaliy xlorid, natriy gidrofosfat, natriy digidrofosfat, o’yuvchi natriy , borat kislota va boshqalar qo’llaniladi. Sifat analizida рН qiymati 3,7 dan 9,3 gacha bo’lgan bufer eritmalar ishlatiladi.

III analitik guruh kationlarini I va II guruh kationlaridan ajratishda kuchsiz ishqoriy muhitga ega bo’lgan ammiakli bufer eritma qo’llaniladi. Bunda рН ning qiymati 8 dan 8,5 gacha bo’ladi.

Protolitik nazariya bo`yicha bufer eritmalar deb kuchsiz kislota (asos) va u bilan bog`langan asos(kislota) yetarlicha yuqori kontsentratsiyali eritmalariga aytiladi. Masalan: CH₃COOH+ CH₃COOHa; NH₃ + NH₄Cl; NaN₂RO₄ + Na₂NRO₄;