“Budjet hisobi” kafedrasi

 

Masalan,

 

Frantsiyada  barcha  moliyaviy  resurslar 

G’aznachilikning  yagona  hisobraqamida  yig’iladi,  bu  mablag’larning  miqdori 

Markaziy  Bankda  joylashgan  barcha  tushumlar  va  to’lovlar  yig’iladigan  shu 

hisobraqam  bilan  nazorat  qilinadi.  G’aznachilik  organlari  davlatning  soliqli  va 

soliqsiz  daromadlarini  yig’ib  oladi  va  kerakli  nazorat  ishlaridan  keyin  davlat 

mablag’larini  sarflanishini  amalga  oshiradi.  G’aznachilik  organlari    daromadlar 

tushumining  va  Davlat  byudjeti  xarajatlarining  hisob-kitobini  yuritadi.

 

AQShda 

esa  G’aznachilik  to’g’ridan-to’g’ri  Prezidentga  bo’ysunadi  va  keng  doiradagi 

iqtisodiy  va  moliyaviy  funktsiyalarni  bajaradi.  Byudjet  jarayonida  byudjetni 

                                                           

1  T.Eshnazarov.  Davlat  byudjetining    g’azna  ijrosini  rivojlantirish  omillari.  “Byudjet  ijrosiga  g’aznachilik 

tizimini  joriy  etishning  dolzarb  muammolari”  mavzusidagi  Respublika  ilmiy-amaliy  konferentsiya  materiallari 

to’plami. – Toshkent: «IQTISOD-MOLIYA» nashriyoti, 2011 y.  – 225-bet

.

 

---

tayyorlashga  javob  beradigan  Ma’muriy-byudjet  boshqarmasi,  auditga  va 

nazoratga,  hisob-kitob  ishlariga  javob  beradigan  Bosh  byudjet-nazorat 

boshqarmasi  kabi  muassasalar  qatnashadi,  Soliq  boshqarmasi  va  Bojxona 

boshqarmasi G’aznachiliknig bir qismi hisoblanadi.  

G’aznachilik  barcha  tushumlarni  va  to’lovlarni  Nyu-Yorkdagi  Federal 

rezerv  bankida  o’zining  bosh  hisobraqami  orqali  nazorat  qiladi.  G’aznachilik 

barcha  soliqlarni  va  boj  to’lovlarni  yig’adi,  markazlashgan  holda  barcha 

yig’imlarning  yig’ilishini  va  ba’zi  muassasalarga  xizmatlar  ko’rsatishni 

ta’minlaydi. Tushumlarni yig’ishda bank tizimidan foydalaniladi. 

Rivojlangan  mamlakatlar  amaliyotidagi  davlat  byudjetining  g’azna  ijrosi 

tajribasini

2

  O’zbekistonda  joriy  etish  va  rivojlantirish,  davlat  moliyaviy 

resurslarini  boshqarishning  axborotlashtirilgan  tizimini  joriy  etish  davlat 

moliyasining  holati  to’g’risida  tezkor  va  ishonchli  axborotlar  olish  imkonini 

beradi,  bu  esa  davlat  moliyasini  samarali  boshqarishni  ta’minlaydi.  Ana  shu 

holatlarning  mavjudligi, shuningdek,  davlat  moliyasini  boshqarishning  mohiyat 

jihatdan  yangi – 

byudjet tizimi byudjetlarining g’azna ijrosi mexanizimini 

joriy 

etish  shart-sharoitlari,  imkoniyatlari,  afzalliklarini,  g’aznachilikning  ishlash 

mexanizmlarini  o’rganishning  zarurligi  mazkur  fanning  kelib  chiqishiga  sabab 

bo’ldi. 

Iqtisodiy  islohotlar  sharoitida      davlat  moliyasini  boshqarish  masalalarida 

muayyan bilim va ko’nikmalarga ega bo’lish zarurligini talab qilmoqda. Bunday 

sharoitda  nafaqat  davlat  moliyasi  haqidagi  ma’lum  nazariy  bilimlarga  ega 

bo’lgan,  balki  davlat  byudjeti  g’azna  ijrosi  jarayonlarida  vujudga  keladigan 

holatlarni  tushuna  oladigan,  byudjet  ijrosi  ishtirokchilari  bo’lgan  moliya 

organlari, g’aznachilik bo’linmalari, byudjet tashkilotlari va byudjetdan mablag’ 

oluvchilar amaliy faoliyatini samarali tashkil qila oladigan, davlat mablag’larini 

samarali  boshqarishga  qaratilgan  boshqaruv  qarorlarini  qabul  qila  oladigan 

zamonaviy kadrlar tayyorlash birinchi darajali ahamiyatga egadir.  

                                                           

2

 Steven M. Bragg.  “TREASURY MANAGMENT” The Practitioner’s Guide

 

---

Shu  sababli  “Budjet  g’azna  ijrosi”  fanining  maqsadi  -  talabalarda  byudjet 

tizimi  byudjetlarining  g’azna  ijrosini  tashkil  etish  va  g’aznachilik  faoliyati 

haqidagi  yaxlit  bilimlar  tizimini  shakllantirish,  byudjet  tizimi  byudjetlarining 

g’azna  ijrosi  haqida  nazariy  bilimlar  berish,  ularda  mamlakatda  amalga 

oshirilayotgan  institutsional  islohotlarning  bugungi  bosqichida  davlat  moliya 

tizimida  amalga  oshirilayotgan  o’zgarishlarning  asosiy  yo’nalishlari  va 

g’aznachilikning  samarali  faoliyatini  ta’minlash  bo’yicha  asosiy  ko’nikmalar 

hosil  qilish,  g’aznachilikning  tashkiliy  tuzilmasi  va  uning  ishlash 

mexanizmlarini  o’rganish,  ularni  nazariy,  amaliy  va  metodologik  jihatdan 

takomillashtirishdan iborat.