Bu maqola vikilashtirilishi kerak

---

Bosim

Bu maqola vikilashtirilishi kerak.

Iltimos, bu maqolani Vikipediya qoida va

yoʻllanmalariga muvofiq tartibga keltiring.

Bosim bu- yuzaga perpendikular taʼsir

qilayotgan kuchning shu yuzaga nisbatini

ifodalovchi fizik kattalik. Bosimning

rasman tan olingan birligi -Paskal. Unga

koʻra 1 m

2

 ga 1N kuch taʼsir etsa, 1Pa

bosim xosil boʻladi: R=F/S yaʼni,

---

1Pa=1N/1M2. Lekin, amalda boshqa

bosim birliklari ham keng qoʻllaniladi.

Masalan, texnikada texnik atmosfera

bosimi, kilogram kuchning kvadrat

metrga berayotgan bosimiga teng bosim

qoʻllaniladi. kgk/m2 birligi keng

ishlatiladi, u balandligi 1 mm boʻlgan suv

ustunining 1 m2 yuzaga bergan bosimiga

teng. Shuning uchun, bu birlik 1mm suv

ustuni yoki 1mm N2O ustuni deb

yuritiladi. 1kgk/m2 = 1 mm H2O ust ≈ 10

Pa

Bosim — biror jismning boshqa jism

sirtiga tik yoʻnalishda taʼsir qiladigan

kuchlar intensivligini ifodalovchi fizik

kattalik. Pa yoki kgk/sm2 da oʻlchanadi.

---

Jism sirtiga tik taʼsir qiladigan kuchlar B.

kuchlari deb ataladi (mas, bino

poydevorining zaminga taʼsiri,

suyuklikning idish devoriga taʼsiri va h.k.).

Kuchlar sirt boʻylab tekis taqsimlangan

boʻlsa, u holda B. P=F/Sh bunda F — jism

sirtiga taʼsir qiladigan kuch, S — jism sirti.

B.ning bir necha turi mavjud.

Gidromexanik B.— suyuklikning biror

nuqtasidagi bosim. U gidrostatik (tinch

holatdagi suyuklikka oid) va gidrodinamik

(harakatdagi suyuqlikka oid) xillarga

boʻlinadi. Gidromexanik B.ning atmosfera

bosimidan ortishi ortiqcha B., atmosfera

bosimidan kichik B. vakuummetrik B. deb

ataladi. Dinamik B,— harakatdagi

suyuqlik zarrasining hajm birligidagi

---

kinetik energiyasini ifodalovchi

tushuncha. Bundan tashqari, havo

bosimi, bugʻ bosimi, parsial bosim (gazga

oid), yonilgʻi ichki yonuv dvigateli

silindrida yonganda hosil boʻladigan gaz

bosimi va boshqa xil B.lar boʻladi. Biror

idish, qozon hamda boshqalar ichidagi va

atrofdagi muhit B.lari birgalikda mutlaq

B. deyiladi. Bunday B. ata bilan

ifodalanadi. Fan va texnikada juda kichik

(qarang Vakuum texnikasi) va juda yuqori

B.lar bilan ish koʻriladi. Kichik B.lar

asosan tor bilan (qarang Vakuum),

atmosfera B.idan yuqori B.lar atmosfera

(atm), millimetr simob ustuni (mm sim.

ust.) yoki millimetr suv ustuni (mm suv

ust.) bilan oʻlchanadi. Meteorologiyada B.

---

birligi bar yoki mm sim. ust. bilan

ifodalanadi. MKS tizimida (qarang

Birliklar tizimi) B. birligi sifatida N/m2

(kvadrat metrga nyuton), SGS tizimida —

dina/sm2 (kvadrat santimetrga dina),

MKGSS tizimida — kgk/m2 (kvadrat

metrga kilogramm kuch) qabul qilingan.

B. barometr, datchik va manometr bilan

oʻlchanadi.

[1]

Katta qiymatlardagi bosimni ifodalash

uchun SI sistemasiga tegishli boʻlmagan

Bar birligi ham keng ishlatiladi. 1 bar =

105 Pa = 1.02 kgk/sm2=10200 mm H2O

ust. Texnikada eng keng tarqalgan bosim

oʻlchov birligi bu meʼyoriy atmosfera

bosimi xisoblanadi. U erkin tushish tezligi

---

9,806 m/s va simob zichligi 13.595

boʻlganda, balandligi 760 mm boʻlgan

simob ustunini muvozanatlagan xavo

bosimi, yaʼni meʼyoriy atmosfera bosimi

orqali ifodalanadi. Bunday simob ustuni

xar bir kvadrat santimetrga oʻz ogʻirligiga

teng boʻlgan bosim bilan taʼsir koʻrsatadi.

1Ratm = 760 mm Hg ust. = 1,033

kgk/sm2 = 101325 Pa = 1.01 bar. Agar

bosimni toʻgʻridan toʻgʻri milimetr simob

ustuni tarzida ifodalasak, 1 mm Hg ust =

133,3 Pa = 13.59 mm H

2

O ust . Bosim

simob ustuni balandligi birligida

ifodalansa, Atmosfera bosimini simob

ustuni yordamida oʻlchashni kashf etgan

olim Evangelista Torricelli sharafiga

birligini 

Torr

 deb yuritiladi.

---

1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-

yil

Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-

2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Fizikaga oid ushbu maqola chaladir. Siz

uni boyitib, Vikipediyaga yordam

berishingiz mumkin.

Manbalar

---

  Soʻnggi tahrir 2 yillar avval EdgarsBot tomonidan amalga oshirildi  

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).

"

https://uz.wikipedia.org/w/inde

x.php?title=Bosim&oldid=2001738

" 

dan olindi