Бу китоб ғоялар, рамзлар тўҒрисида эмас, бу китоб одамлар тўҒрисида

Мен цандайдир мардона, фожиона ва қаҳҳорона 
бир ишни адо этгим келади,
- такрорлади у реза ми- 
сол шувиллоқ сукунатда лаблари билан сассиз сўз- 
ларни пичирлаб, м ан а мен оқ сам ан той устидаман, 
унинг кўзлари зангори оҳанрабо сочиб ёнади, унинг 
ёллари тўзғиган аланга тиллари каби в а у тепалик 
сари гурсиллаб чопиб боради в а н ар и -н ар и р о қл ар , 
оламнинг баланд кўкларига сар аф р о з кўтарилади. 
В а ҳамон гурсиллаб чоп аркан , у ю к сакк а учади, в а
ҳамон гурсиллаб учаркан, осмоннинг узун мовий те- 
п аси д а сурон солади в а унинг тўлқинланган ёллари 
бари олтин олов гирдобига ўхш айди.
От в а ч аван д о з гумбурлаб н ар и -н ар и р о қл ар га 
елиб боради, ам м о қ а л д и р о қ а с т а -а с т а сўнади. 
М ана, энди ф а қ а т сўнаётган юлдуз чексиз қоронғи 
в а с у к у н атд а базўр к ў зга ч ал и н ад и , буларнинг 
и чи да оғиш маган, тебранм аган, собит в а эриб бо- 
раётган, кўкраги улуғ в а бағри серуруғ, қоронғи в а
ф ож е - унинг онаси - З ам и н хаёлга ботади.
300

---

УИЛЯМ ФОЛКНЕРНИНГ НОБЕЛЬ 
МУКОФОТИ БИЛАН 
ТАҚДИРЛАШ МАРОСИМНДА 
СЎЗЛАГАН НУТҚИ
Цудрат Дуст муҳам мад
таржимаси
Тушуниб турибман: мукоф от м енга эмас, асар- 
ларим га - ш у п ай тгач а м авж уд бўлмаган, инсон 
қалбига таяни б, п еш ан а терн в а қалб тўлғоқлари 
билан яратилган, ш он-ш уҳратни ҳам, м ан ф аатн и
ҳам кўзлам аган иш ларим га берилаяпти. Ш унинг 
учун м укоф отни иш ончли ваки л си ф ати д а қабул 
қиламан. Унинг пул қисм ини бу м ўьтабар мукофот 
м ақсадлари в а ўтм иш ига муносиб р ав и ш д а сарф - 
лаш мен учун қи й и н эмас.
Менга берилган эътибордан муносиб ф ойдалан- 
ган ҳолда, ўзини оғир в а азобли ёзувчилик меҳна- 
ти га бағиш лаган ёш ларга м урож аат қилиш ни ис- 
тарди м в а иш онам анки, вақти келиб, гапларим ни 
мен ҳозир эгаллаб турган м инбарга чиқадиганлар 
ҳам эш итиш ади.
Д авримизнинг ф ож иаси ш ундаки, биз, ҳаммамиз 
ёп паси га ҳайвоний кўрқув билан яш аб келяпмиз. 
Бу - узок; в ақтд ан бери давом этиб келаётганидан 
кўркувга ўрганиб ҳам қолдик. Инсон руҳиятига те- 
гишли ҳам м а м асалалардан ф а қ а т биттаси қолди: 
қачон бизни қириб таш лаш аркин? Шунинг учун ҳам 
ҳозирги ёш қалам каш лар ҳ ақи қи й адабий асарни 
бунёд эта оладиган, ёзиш га, м еҳнат қилиш в а азоб 
чеки ш га арзи й ди ган м авзу - одам ўзи билан ўзи 
кураш иш и м уаммосини унутиб қўйдилар. Ёзувчи 
булар ҳ ақ и д а ўйлаб кўриш и, қўрқув энг п асткаш
301

---

ҳи сси ёт эк а н и н и туш униб етиш и в а ниҳоят, ўз 
«устахонасидан» ю р ак ҳ ақи қати н и , асар н и аба- 
д и й л и к к а дохил ҳи л ад и ган м уҳаббат, ор-номус, 
мурувват, ғурур, р аҳ м -ш аф қат, ф идойилик каби 
азалий в а абадий қадри ятлардан бош қа барчасини 
чиқариб таш ламоғи керак. Агарда ёзувчи ш ундай 
қилмас экан, унинг асар и устида лаън ат тош лари 
ўйнаб туради. У муҳаббат ҳ ақ и д а эмас, ш аҳвоният, 
безиён мағлубиятлар, умидсиз ғалабалар ҳ ақ и д а в а
энг ёмони - ачинмасдан, ҳам дард бўлолмасдан ёза- 
ди. Унинг дардини ҳеч ким тушунмайди, бу дардлар 
ҳеч қай си қалбда из қолдирмайди. У инсоний қалб 
ҳ ақ и д а эмас, балки ж исм оний ф аолият ҳ ақ и д а ёз- 
ган бўлади. Ёзувчи ш уларни тушуниб етмагунча, 
четдан туриб кузатаётган одамдек, инсониятнинг 
ҳалокатга юз тутиш и ҳ аҳ и д а ёзади. Мен инсоният­
нинг ҳалокати ҳақи даги ф и кр н и р ад этам ан. Одам 
боласи ҳам м а н ар сага чидай верган и учун инсони- 
я тн и мангу дейиш осон. Зулматнинг бир чеккаси - 
даги қонли ш афак, у зр а илиниб турган қоядан энг 
сўнгги кўнғироқ ноласи узилганда ҳам битта сўнмас 
овоз - ОДАМ овози қолади, деган гапларни тан ол- 
м айман. О дамзод н а ф а қ а т ти р и к қолиш ига, балки 
т а н т а н а қи л и ш и га и ш он ам ан . Унинг мангулиги 
овозининг сўнмаслигида эмас, балки ўз хусусияти 
в а руҳиятига к ўра раҳм -ш аф ҳатга, ф идойиликка, 
м атонатга мойиллигидадир. Ёзувчи в а ш оирнинг 
бурчи - ш улар ҳ ақ и д а ёзиш , м ардлик, ор-номус, 
умид, р аҳ м -ш аф қ ат, м урувват, ф и дой и ли к каби 
инсонга хос азалий иф тихорни мустаҳкамлаш йўли 
билан одамлар қалбига м ад ад бериш дан иборат. 
Уларнинг овози, ш унчаки акс садо бўлмасдан, одам 
ҳаёт синовларига бардош бериш и в а та н та н а қили- 
ш и учун замин, таян ч бўлмоғи лозим.