Бу китоб ғоялар, рамзлар тўҒрисида эмас, бу китоб одамлар тўҒрисида



Download 7,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet33/43
Sana23.02.2022
Hajmi7,36 Mb.
#128282
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   43
Bog'liq
Qora musiqa

ААВОН ЯПРОҚЛАР33
И б р о ҳ и м Ғ а ф у р о в
таржимаси
I
Иккала ҳинду экинзордан унинг нариги чеккасига, 
ҳабилага тегишли куллар яш айдиган ерга ўтишди. 
Бу ерда хом ғиш тдан курилган икки қатор кулбалар 
жойлаш ганди; улар ҳам м аси оҳак билан яхш илаб 
оқартирилганди. Ўртадан торгина куча тушган бўлиб, 
яланг оёқларнинг изларига тўла эди. Болаларнинг 
бир қан ча кўлбола ўйинчоқлари тупроққа қоришиб 
ётарди. Ҳеч ерда ҳаёт асорати кўринмасди.
- Бу ердан н и м а топиш ни мен биламан, - деди 
ҳиндунинг бирови.
- Н имани топмасм из, - деди бош қаси.
В ақт туш дан оққанди, лекин кўчада зоғ учмас- 
ди, ҳ ам м а ёқ ж и м ж и т в а бўм-бўш эди; ёрилган, 
илм а-теш ик лой билан сувалган дудбуронлардан 
тутун чиқм асди.
- Ҳа. Ҳозирги йўлбошчининг отаси қазо қилганда 
ҳам ш ундай бўлган эди.
- Сен олдинги йўлбошчини ай тасан -да.
- Ҳ а .
Ҳиндуларнинг бирини Уч С ават деб аташ арди . У 
олтмиш ларга кирганди. Ҳар и ккала ҳинду кўрини- 
ш идан ш аҳарлик давлатм андларга ўхш ар - тўладан 
келган, паст бўйли, а н д а к қорин кўйган; бош лари 
катта, қизғиш тупроқҳа ўхш аган б аш аралари то- 
вокдек кенгиш , уларга қан д ай д и р х и р а вазм инлик 
муҳри босилгандай кўри н арди ; ш ундай тош са- 
нам ларни баъзан С иам да ёки С ум атрада бирдан
33 Асар 1930 йилда ёзилган. «Саҳро» китобига кирган.
254


кўриб қоласан: улар яри м вай рон а деворлар ош а 
ту м ан л ар о р аси д ан чи қи б келиш ади. К уйдириб 
ж и зға н а к қилиб ю борадиган куёш в а ўткир соя- 
лар уларни ш ундай кўйга солган. И кковининг ҳам 
сочлари ёниб кетган қам и ш зорда сақланиб қолган 
қ и ё қ қ а ўхш арди . Уч С ават кулоғининг солинчоғида 
сирланган носқовоқ осилганди.
- Мен қачондан бери айтиб келаман: булар ҳам- 
м аси нотўғри. Илгари куллар бўлмаган. Б и зд а негр- 
лар йўк, эди. Н им ани хоҳласанг, ш уни қилардинг. 
Ҳ ам м ан и н г в а қ т и ў зи га етиб ортарди . Энди-чи, 
бутун вақти н г уларга иш топиб бериш га кетади. 
Улар иш сиз яш олмайди.
- Худди от билан итнинг ўзи улар.
- Зи ғи рча ҳам ақл-идроклари йўк;. Албатта, иш
топиб бериш инг керак. Улар оқ танли одам лардан 
ҳам бешбаттаррок;.
- Аввалги қари қабила бошлиғи тириклигида уларга 
иш қидириб овора бўлишнинг ҳожати йўк, эди.
- Тўғри. Менга кулчилик ёқмайди. Бу тўғри эмас. 
Қ ад им да одам лар тўғри яш аш ар д и . Энди ун дай
эмас.
- Қ адим да одамлар қ ан д ай яш аган лари н и сен 
билмайсан-ку.
- Мен кексалардан эш итганм ан. Ўзим ҳам шун- 
док; я ш а ш га ҳ а р а к а т қилганман. Одам иш лаш учун 
яралм аган.
- Бу тўғри. И ш лайвериб тан алари қ ан д ай бўлиб 
кетганини кўрм айсанм и.
- Ш унақа. Қоп-қора. Таъми ҳам аччик,.
- Сен еганм исан?
- Бир м арта еб кўрганман. Мен у п ай тда ёш эдим, 
у н ч а ф ар қ и га бормасдим. Ҳозир ўлсам ҳам оғзимга 
олмасман.
- Ҳа. Ҳозир улар тановул ҳилинмайди. Н аф и йўқ.
- Этлари м азали эмас. Тахир. Менга ёқмайди.
255


- О ҳтанлилар уларнинг эв ази га от бериш ади
этини егандан қ ўра бу фойдалироқ.
Улар кучага кириш ди. Тилсиз, қўримсиз ўйин- 
ч о қ л а р - ё ғ о ч д а н , л а т т а -п у т т а л а р , п а т л а р д а н
ясалган туморлар чанг-тўзон босган, ўнгиб кетган 
бўсағаларда мужилган суяклар, қовокдан ясалган 
товокдарнинг синган п арчалари ораси д а сочилиб 
ётарди. Кулбаларда ҳаёт асар и йўк,, н а ш итирлаган 
сас эш итилади, н а қоп и да инсон боши кўринади. 
И ссетибеҳа ж он берган дан бери, кеч аги кундан 
бери ш у аҳвол. Аммо ҳиндулар бу ердан н и м а то- 
п аж аклари н и ўзлари ҳам билиш арди.
Улар қи ш лоҳн и н г ў р т а с и д а ж ой лаш ган , бош- 
қаларидан каттарок; кулбага қараб юришди. Ой чиқи- 
шининг маълум бир кунлари бу ерда негрлар йиғилиб, 
расм-русумларининг биринчи қисмини адо этиш ар, 
ҳоронғи тушгандан кейин эса дарё томонга ўтишар, у 
ерда ўзларининг катта ногораларини сакдашарди. Бу 
уйдатурли-туман майда-чуйда асбоб-анжомлар ж ам- 
ланганди - сеҳрли безаклар, расм-русумлар ёзилган 
лавҳалар - қизил лой бўёқ билан чизилган рамзий бел- 
гилар туширилган ёғоч тахтачалар кўзга ташланарди. 
Уйнинг ўртасида томдан очилган туйнук остида кули 
олинмаган ўчок, в а унинг устида осма ҳозон кўринар- 
ди. Д еразаларнинг тавақалари ёпиб кўйилган, куёш- 
нинг ўткир нурларидан кўзлари қамаш ган ҳиндулар 
уйга ҳадам ташлаган илк дамларда ҳеч нарсани илғай 
олмадилар - ф аҳ ат қандайдир ғимирлашлару ш ар- 
палар, кўз окдарининг йилтирашлари сезиларди. Уй 
ичи негрларга лик; тўлганга ўхшарди. Ҳар икковлон 
ҳинду бўсағада тўхташди.
- Ана холос, - деди Уч Сават. - Мен айтяпм ан-ку
бу нотўғри деб.
- Менга бу ер ёқм аяпти, - деди бош қаси.
- Ҳ ид кел яп ти м и ? Улар к ў р қ и ш а ё тга н и учун 
ш ундай. Уларнинг иси бизникига )Ьсшаган эмас.
256


- Бу ердан кетайлик.
- Сен ҳам кўрқяпсан. Мен буни ҳидингдан би- 
ламан.
- Балки бу Иссетибеҳани сезаётганимиз учундир.
- Ҳа. У билади. Б и з бу ердан н и м а топиш имиз- 
ни у билади. У ҳали ўлаётган пайтидаёк, биз бугун 
бу ердан н им а топиш им изни билган. - Уй ичидан 
ҳиндуларнинг дим оғига ўткир ҳид уриларди, кую қ 
қ о р о н ғи д а н егр л ар н и н г кў злар и й и л ти р а р д и . -
Сизлар мени биласизлар. Одамлар мени Уч С ават 
деб ч ақи ри ш ади . Б и з қидириб келган одам қочиб 
кетган.
Негрлар мик, этиш м асди. Иссиқ, д и м и ққ ан ҳа- 
во д а негрлар, уларнинг тан ал ар и д ан кўтарилган 
ҳидлар д ам кучайиб, д ам сусайиб тар алаётган га 
ў хш ард и . А ф ти дан , у л ар н и н г б ари б и тта я гона 
ҳилқатга ўхш ар, ўзларига ж уда ёт в а ақл бовар қил- 
м айдиган бир н ар сан и ўйлаётгандек эдилар. Улар 
ҳоронғи да яш и ри н и б олган саккизоёк, ёки улкан 
д ар ах тн и н г тўнкари лган илдизлари каби эдилар. 
Бамисоли ҳозиргина ер қатлам и кўтарилган в а ба- 
ногоҳ унинг остидан бирдан безовта ҳаросонликда 
к,олмиш тирикликнинг нур-зиёдан йирок, уф унатга 
тўла улкан ч алкаш бир чангали кўзга таш ланиб 
қолганди.
- Қани-чи, - деди Уч Сават. - Сиз биласиз ним ага 
келганимизни. Б и з истаётган одам қочиб кетдим и?
- Улар н и м анидир ўйлаш япти, - деди иккинчи 
ҳинду. - Кетайлик бу ердан.
- Улар ни м ан и ди р билиш ади, - деб куш ди Уч 
Сават.
- Сенингча, улар уни яш и ри ш аётган м и ки н ?
- Йўк;. У қочган. Кеча кечкурунок, қочган. Ҳозирги 
қабила бош лиғининг бобоси ўлганда ҳам ш ундай 
бўлганди. Уни уч кун қидирганм из. Дуум уч кун ер 
бағрига киролмаган, у нгундай деган: «Мен отим би­
257


лан итимни кўряпм ан. Аммо кулимни кўрмаяпм ан. 
Уни н им а қилдинглар? Нега гўримда тинч ётгани 
кўймайсизлар?»
- Улар ўлиш ни хоҳламайдилар.
- Ҳа. Ўлгилари к ел м ай д и . Д оим од ам н и ово- 
ра-сарсон қилиш ади. Уларда номус в а виж дон йўҳ. 
Доим овора-сарсон қилиш ади.
- Бу ер м енга ёқм аяпти.
- М енга ҳам ёқм ай д и . Л екин н а илож. Булар 
ёввойилар. У рф -одатларни ҳурм ат қилиш ларини 
улардан кутиб бўлмайди. Ш унинг учун ҳам , мен 
ай там ан -д а, ҳозир ҳам м аси нотўғри.
- Ҳа. Уларнинг ўлгилари келмайди. Улар ҳабила 
бошлиғи билан бирга ер остига кетган дан ку р а оф- 
тобда тер тўккан яхш и деб биладилар. Аммо бизга 
к е р а к одам бу ер д а йўқ.
Н егрлар м и қ э ти ш м а с , товуш ч и ҳ а р и ш м а с - 
ди. Қоронғида уларнинг кўзлари муте в а ёввойи 
чаҳнарди; ўткир в а талх ҳид тараларди.
- Ҳа, улар кўрқи ш яп ти, - деди и кки н чи ҳинду. -
Энди н им а ҳилдик?
- Кетдик, қабила бошлиғи билан гаплаш амиз.
- Мокетуббе эш ити ш ни хоҳлармикин?
- Б о ш қ ач а бўлиши мумкинми? Унга бу ёқмайди. 
Аммо энди у йўлбошчи.
- Ҳа. Энди у йўлбошчи. Энди у қизил пош нали 
туф лисини кун бўйи кийиб ю равериш и мумкин.
Ҳиндулар орқагаўгирилиб чиқиб кетиш ди. Эш ик 
ўрни бўш, биронта ҳам кулбага эш и к ўрнатилма- 
ганди.
- У илгари ҳам ў ш а туф лини кийганди.
- И ссети беҳадан я ш и р и б к и й ган . Аммо энди 
туфли уники, у қабила бошлиғи.
-Ҳ а . Иссетибеҳага бу ёқмаган. Мен биламан. Бир 
м ар та унинг Мокетуббега ш ундай деганини эш ит- 
ганман: «Сен қабила бошлиғи бўлганингдан кейин
258


туфли сеники бўлади. Ҳ озирча бу туфли меники». 
Аммо энди Мокетуббе қабила бошлиғи бўлди, энди 
уни кийиш и мумкин.
- Ҳа, - деди и кки н чи ҳинду. - Энди у йўлбошчи. 
Авваллари у туфлини Иссетибеҳадан беркитиб ки- 
ярди, ҳеч ким билмасди, буни Иссетибеҳа биладими, 
йўқми. Аммо энди Иссетибеҳа ўлди, ҳали ўзи унча 
қ а р и эм асди , туф лини нг эгаси энди Мокетуббе
чунки Мокетуббе энди қабила бошлиғи. Сен бунга 
н и м а дейсан?
- Ҳеч нарса дем айм ан, - деди Уч Сават. - Сен-чи?
- Мен ҳам н и м а дейм ан, - дейди и кки н чи ҳинду.
- Ж уда соз, - деди Уч Сават. - Ақлинг бало.
II
Уй теп али кка туш ган, атроф и эманзор эди. Олди 
томонидан у бир қаватли эди - очиғини айтганда, 
бир замонлар д ар ё саёзлигига ўтириб қолган кема- 
нинг бош ҳарув бўлмасини келтириб ўрнатиш ганди. 
Иссетибеҳанинг отаси Дуум ўзининг қуллари билан 
бу кем ан и бўлакларга аж р атган в а уни сарв оғочи 
ғўлалари ёрдам и да куруқликда ўн и к к и чақирим
йўл босиб уйига олиб келиб кўш ганди. Бунга беш 
ой в а ҳ т кетганди. Ў ш ангача унинг уйи ёлғиз ғиш т 
девордан иборат эди. Бу ғиш т уйга у кеманинг бўла- 
гини кенг томони билан ўрнатди, м ан а энди баъзи 
ерлари қирилган, бўёқлари, сирлари кўчган рококо 
услубидаги тилла суви берилган карн и з перамонлар 
каю таларнинг п ардалар тортилган эш иклари узра 
эскириб, оқариб қолган ўтмиш ҳаш ам лари билан 
осилиб турарди; эш и кларда олтин ҳарф лар билан 
битилган ёзувлар ҳам сақланганди.
Дуум йўлбошчи ҳ авм и д ан эди, аммо ота уруғи- 
д а н эм ас, м инго қ аб и л аси д ан бўлиб, о н а уруғи 
томонидан ҳариндош эди. Ёш лик чоғларида у нак,
259


Янги О рлеангача
34
к а т т а саёҳатга бориб келганди
- бунга ан ч а вақтлар бўлиб кетди, ў ш а пайтлар- 
д а Янги Орлеан Е вроп а ш аҳарларига менгзарди; 
Дуум М иссисипининг ш им олидан қ а й и к д а Янги 
О рлеаннинг ў зи га ч а борди, бу е р д а у к а в а л е р
35 
Сёр-Влонд де Витри билан таниш ди, ҳар икковлари 
ҳам ж ам оатчилик ораси да шубҳалирок, бир ўринни 
эгаллардилар. Шу устознинг етакчилигида у Янги 
Орлеан портининг қиморбозлари в а каллакесарлари 
д а в р а с и д а яхш и ги н а м актаб таълим ини ўтади. Бу 
ерда у ўзини ота уруғига тегишли ж уда к атта ерлар- 
нинг меросхўри, қабила йўлбошчиси деб танитди. 
Ҳиндулар йўлбош чини «Одам» деб а т а р эканлар
ш унинг учун кавалер де Витри уни d u Homme деб 
номлади, Дуум деган исм ш ундан қолди.
Б аш ар аси қўпол в а дағал., кўзлари сурбетларча 
т и к в а тап то р тм ай боқадиган, гирдиғум ҳинду 
билан ўз ю рти дан ҳайдалган , ай ти ш л ар и ча, Ка- 
ронделенинг

Download 7,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   43




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish