Bu kabi munosabatlardan suvga bo`lgan eъtiborni odat ko`rinishi emas, balki qonuniyat darajasidagi holat deyish mumkin

Suvni ko‘za bilan o‘lchash. 

Qadimdan  aholi  o‘rtasida  o‘rnatilgan  qat’iy  tartib  bo‘yicha 

chashmadan  har  daqiqada  oqib  chiqadigan  suv  hisobga  olinib  turilib, 

taqsimlanib  kelingan.  XIX  asr  oxiri  va  XX  asrning  boshlarida    tarixiy 

ma’lumotlar  yozib  qoldirgan  mualliflardan  Mirza  Salimbek  binni 

Muhammad Rahimning  yozishicha, Nurota chashmasining suvi "ko‘za" 

bilan hisob qilinib, dehqonlar o‘rtasida taqsimlangan.  

Chashma  suvi  ko‘za  bilan  qanday  o‘lchangan?    Ko‘za  5-6  litr 

suyuqlik ketadigan sopol idishdan ishlangan juda sodda suv soati bo‘lib, 

yozda suv taqsimlanayotganda u bilan vaqt belgilangan. Sopol ko‘zadan 

suv soati yasash uchun ko‘zaning tubi yon tomonidan dug bilan teshilib, 

teshikka  ingichka  qamish  naycha  o‘rnatilgan.  Suv  taqsimoti  paytida 

ko‘za  suvga  to‘lg‘azilib,  suv  naychadan  oqizib  qo‘yilgan.  Ko‘zadagi 

suvning naycha orqali jildirab batamom oqib chiqishi uchun ketgan vaqt 

"bir  ko‘za"  deb  hisob  qilingan.  Nurota  chashmasidan  bir  kecha-

kunduzda  oqib  chiqqan  suv  160  ko‘zaga  teng  bo‘lib,  kechasidagisi  64 

ko‘za va kunduzgisi esa 96 ko‘za hisoblangan. Vaqt bilan hisoblanganda 

har bir ko‘za 9 daqiqaga  teng bo‘lgan. Kunduzgi uch ko‘za va kechasi 

ikki  ko‘za  bir  "qora"  suv  hisoblangan.  Bir  kunlik  suv  32  qoraga  teng 

bo‘lgan.  

Sug‘orish  mavsumida  chashma  yoki  ariqda  oqayotgan  suvni  ko‘za 

bilan  o‘lchab,  xususiy  dehqon  xo‘jaliklari  o‘rtasida  taqsimlash,  suvga 

tanqis  Qashqadaryo  va  Jizzax  vohalari  uchun  xos  bo‘lgan. 

Qashqadaryoda u "o‘ndi", Jizzaxda "ko‘za" nomlari bilan yuritilgan. Bu 

oddiy  suv  soati  ba’zan  chilim  qovoqdan  ham  yasalgan.  SHunday  qilib, 

ko‘za  faqat  suv  idishigina  bo‘lib  qolmay,  balki  sopol  ko‘za  va  chilim 

qovoqlardan  yasalgan  soddagina  "suv  soati"  bo‘lib,  suv  taqsimoti 

mavsumida  miroblar  qo‘lida  dehqonlar  haqobasini  o‘lchab  byeradigan 

asbob - vaqtni belgilovchi soat bo‘lib ham xizmat qilgan.  

Aziz  ustozlar  suv  va  suvdan  foydalanish  doir  ushbu  malumotlar 

bizningcha  dengizdan  tomchidir.Maqsadimiz  tarixda  qanday  qilib 

suvdan 

foydalanganliklari, 

uning 

mashaqqatlari 

to‘g‘risida 

o‘quvchilarga ma’lumotlar berish. Shu orqali o‘quvchilarimizda bugungi 

kunda  suvning  qadriga  etishdek  tuyg‘uni,  bizni  chanqovimizni 

chiqaradigan,  ekin  yerlarimizga  oqib  kelayotgan  suvning  ortida  juda 

ko‘p mehnatlar yotishidek tasavvurni shakillantirishdan iboratdir .  

---

 

23