Bozorov Shohruh

“Ta’lim-tarbiya tizimidagi islohotlar boshlangan dastlabki yillarda men jahon tajribasi va hayotda ko’p bor oqlagan haqiqatdan kelib chiqib, agar bu maqsadlarimizni muvaffaqiyatli ravishda amalga oshira olsak tez orada hayotimizdagi ijobiy ma’nodagi “portlash effekti” ga ya’ni yangi ta’lim modelining kuchli samarasiga erishamiz” – degan edilar muhtaram Prezidentimiz I.A.Karimov.

Mavzuning dolzarbligi: So'nggi paytlarda geofizika fanlari hodisalar nazariyasining rivojlanishiga hissa qo'shgan va uni amalda qo'llashni kengaytirgan ilmiy ma'lumotlarning katta oqimi bilan boyitildi. Raketalar va sun'iy yo'ldoshlardan foydalanib geofizik jarayonlarni o'rganish uchun er usti va to'g'ridan-to'g'ri usullarni birlashtirgan tadqiqotlar quyosh-yer fizikasi muammosini yangi usulda ochib berdi. Xalqaro geofizika yili (1957-1958), xalqaro geofizik hamkorlik (1958-1959) va Xalqaro tinch quyosh yili (1964-1965) kabi ilmiy tadbirlar natijasida shunchalik ko'p faktik materiallar to'plandi. qutb ionosferasining fizik xususiyatlari, geomagnit bo'ronlar va Shimol yog’dusilar tabiati to'g'risida to'liqroq tasavvurga ega bo'lish mumkin. Ko'rsatilgan xalqaro ilmiy tadqiqotlar davrida dunyoning ko'plab mamlakatlarida Shimol yog’dusilarning kelishilgan kuzatuvlari o'tkazilgan. Atmosferaga tezkor elektr zaryadlangan zarralar - proton va elektronlarning kirib kelishi natijasida ulkan energiya ajralib chiqadigan Shimol yog’dusilar paydo bo'ladi. Ushbu nurlanishning optik chiqindilari atmosferaning buzilgan holati va tabiatning o'zgarishi paytida sezilarli darajada yaxshilanadi. Shimol yog’dusi elektronlari to'g'ridan-to'g'ri raketalarda ko'tarilgan asboblar yordamida aniqlandi, bir vaqtning o'zida sabab va ta'sirni, ya'ni zarrachalar oqimini va lyuminestsiyani kuzatish mumkin edi. Raketalarni uchirish paytida, elektron oqimlari yorqin nur sochadigan joylarda eng qizg'in ekani aniqlandi; ular vaqt va makonda juda farq qiladi. Proton oqimi nisbatan doimiy bo'lib, uning energiyasi yorqin nur shakllarini ushlab turish uchun etarli emas. Shimol yog’dusida, magnit maydonidagi plazma harakati laboratoriya sharoitida yaratib bo'lmaydigan miqyosda aniq namoyon bo'ladi.