Bozor va uning tuzilishi,bozor iqtisodiyotning mazmuni,belgilari,uning afzallik va kamchilik tomonlarini o’rgangandan keyin endi bozor iqtisodiyotiga o’tish kerakmi, yo’qmi degan savol turadi

II. BOB. BOZOR IQTISODIYOTIGA O’TISHDA RIVOJLANGAN MAMLAKATLAR MODELLARI
2.1. Bozor iqtisodiyotiga o’tishda rivojlangan mamlakatlar modellari.
Jahon tajribasi ko’rsatishicha,bozor iqtisodiyotiga revolyutsion yo’l bilan,ya’ni jadval usulda yoki evolyutsion yo’l bilan,ya’ni bosqichma- bosqich o’tish mumkin.Birinchi holda,tub islohotlarnio’tkazish,avvalgi tizimni va tarkib topgan iqtisodiy munosabatlarni birdaniga va batamom sindirish talab etilib,”karaxt qilib davolash” usuli (“shokovaya terapiya”) deb ataladi.Eski iqtisodiy munosabatlarni bosqichma-bosqich,yangi bozor munosabatlariga almashtirib,samarali bozor iqtisodiyotini shakllantirib vujudga keltirish mumkin.Islohotlar tajribasi shuni ko’rsatadiki,evolyutsion yo’l kamroq ijtimoiy lahzalarga olib keladi,ancha izchil va muqarrardir.Tartibga solinadigan bozor iqtisodiyotiga o’tish yo’llarigina emas,balki uning andozalari ularni amalga oshiruvchi muayyan mamlakatga mansubligiga qarab ajratiladi. Masalan,Germaniya,Janubiy Koreya,Turkiya, Argentina,Polsha andozalari va hakozo.Bozor iqtisodiyotiga o’tishda Xitoy, Janubiy Koreya va boshqa davlatlarining modellarini ko’rib o’tamiz.
iqtisodiyotining milliy kontseptsiyasi ishlab chiqildi..Bunga ko’ra:
Birinchi bosqich. 1982–1989-yillarda asosiy iqtisodiy ko’rsatkich,
mamlakatning YaIM 2 marta o’stirish ko’zlandi.
Ikkinchi bosqich. 1990–1999 yillarda amalga oshirilib, 4 marta ko’paytirish belgilandi.
Uchinchi bosqich. 2000-2050 yillargacha belgilanib, aholi jon boshiga YaIM 4 ming dollarga yetkazish ko’zda tutildi.
Den Syapin siyosat sohasida oqilona yo’l tutdi. U “moddiy inqilob” oqibatlarini tugatdi. U Xitoy Kompartiyasi dusturidan “3-jahon urushining muqarrarligi va zarurligi” qoidasini olib tashladi. Yadro qurolini birinchi bo’lib,ishlatmaslik majmuriyatini oldi.U bir davlat va ikki siyosiy tuzum das turining asoschisi. Bir vaqtlar inglizlar bosib olgan Gonkongning Xitoyga qayta qo’shilishi muammosini yechib ketdi. 1997 yil 1 iyulida qo’shildi. Gonkong Buyuk Britaniyaning Osiyodagi mustamlakasi edi.Xitoy davlati bozor iqtisodiyoti milliy kontseptsiyasiga ko’ra:
mamlakat iqtisodiyotining liberallashuvi;
xususiylashtirish jarayoni;
turli mulk shakllarining paydo bo’lishi;
xorijiy sarmoyalarning kirib kelishi yo’lga qo’yildi.
Den Syapon:«mamlakat iqtisodiyotini isloh etishdan ko’zlangan maqsad–
sotsialistik bozor iqtisodiyoti tizimini shakllantirishdir»degan edi.Xitoy aholisi 1,3mlrd kishi.
AQSH harbiy kuchlari ushlab turilishi bu vazifani ancha yengillashtirdi. 2) 1962-1975-yillarda Koreys iqtisodiy mo’jizasining otasi deb tan olingan Prezident Pak CHjon Xi nomi bilan bog’liq. Islohotning asosiy yo’nalishi chora vaehtiyojlarni qoplashga qaratilgan iqtisodiyotga emas,balki mahsulotni taklif qiladigan iqtisodiyotga qaratildi.
va o’rta biznes 20%dan oshmadi.
4)1982–1991 yillarda iqtisodiyotni erkin qo’yish, uning ochiqligi tahminqillindi.Imtiyozli kreditlar berish bekor qilindi. Davlat faqat uzoq muddatga kredit berishni kafolatladi.
I qtisodiyotning bozor tipi shunday iqtisodiy tizim deb talqin qilinadi, unda xususiy mulk asosida ishlab chiqarish resurslari va ishlab chiqarishning harakati talab, taklif va narxlarning o'zgarishi, shuningdek iqtisodiy foyda asosida bozorni tartibga solish mexanizmi ta'siri ostida amalga oshiriladi.



Eng rivojlangan mamlakatlarning ijtimoiy farovonligini va xalqlar farovonligining oshishini ta'minlaydigan bozor tizimining zamonaviy talqini aralash iqtisodiyotdir. U o'zining kuchli va zaif tomonlari bilan ajralib turadi, muvozanat uni ortiqcha ishlab chiqarish, ijtimoiy inqirozlar elementlaridan o'tib, ta'sirli iqtisodiy tiklanishga erishdi. Uni zamonaviy tashkil etish asoslari ikki tamoyildan iborat: bozor va davlat tomonidan tartibga solish.