Бозор ўринбоев

Beshinchi davr - 1991 yildan keyingi davr. O`zbekiston Respublikasi o`z mustaqilligini qo`lga kiritgandan keyin ona tili ta’limi oldida tamomila yangi talablar qo`yila boshlandi. “O`zbek maktablarida ona tili ta’limi Konsepsiyasi” (1993) ishlab chiqildi. Ona tilidan DTC me’yorlari belgilandi va u davlat hujjati sifatida qabul qilindi, DTCga muvofiq keladigan “Ona tili” dasturlari yaratildi; maktab darsliklari yangilana boshlandi.
Ona tili ta’limining mazmuni, asosan, 50-yillarning o`rtalarida shakllantirilgan bo`lib, o`shandan beri dasturlar juz’iy o`zgarishlar bilan 1998-1999 o`quv yiliga qadar amalda bo`lib keldi. 60-yillarga kelib “Fan yutuqlari-maktabga” shiori o`rtaga tashlangach, maktab ona tili ta’limi shu qadar nazariylashib, grammatizm hokimligi yuzaga keldiki, o`qish ham, o`qitish ham zerikarli bo`lib qoldi. Ona tili mashg`ulotlarida o`quvchi nutqni rivojlantirishga qaratilgan foydali amaliy ishlar o`rniga son-sanoqsiz grammatik talqin, qoida va ta’riflarni ko`r-ko`rona “o`zlashtirish”, ya’ni ularni qorilarcha yodlab olishdan nariga o`tilmadi. Ona tili ta’limidagi yana bir murakkablik grammatik talqinlar bilan bog`liq chalkashliklar edi. Jumladan, olmoshning nafaqat ot, sifat, son, balki, fe’l, ravish, taqlidiy so`z, undov gap va hatto matnni almashtira olishi, ularga ishora etish xususiyati hisobga olinmagan edi. Mavjud chalkashliklardan yana biri bir so`z turkumidan ikkinchi so`z turkumiga o`tish talqini edi. ”Dono qiz dono so`zlaydi” gapida birinchi dono ravish so`z turkumiga kiritilgan edi..“O`zbek maktablarida ona tilini o`qitish Konseptsiyasi” – mazkur hujjat 1993 yil 15 oktabrda O`zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi tomonidan tasdiqlangan bo`lib, maktabda ona tili o`qitishning asosiy maqsadi o`quvchilarda ijodiylik, mustaqil fikrlash, fikr mahsulini nutq sharoitiga mos ravishda og`zaki va yozma shakllarda to`g`ri, ravon ifodalash ko`nikmalarini shakllantirish va rivojlantirishdan iborat deb belgilanadi.
Milliy istiqlol maktab ona tili ta’limi oldiga ham yangi ufqlar ochdi. O`zbekiston olamga yuz tutdi; ijtimoiy, ma’naviy, iqtisodiy jabhalarda ulkan ijodiy qadamlar tashlandi. Mustaqil Respublikamizning xalq ta’limi sohasidagi islohotlari bugungi kunda naqadar katta ijobiy natijalar berganligini hayotning o`zi ko`rsatib turibdi. Bu islohotlar avvalo millatning g`ururi, uning iftixori-tiliga bo`lgan e’tibordan boshlandi.
1989 yil 21 oktyabr kuni “Davlat tili haqida”gi Qonun qabul qilindi. “O`zbek tili O`zbekiston Respublikasining davlat tilidir”, deb davriy ravishda e’lon qilindi.
Tilimizga davlat tili maqomi berilishi Respublikamiz maktablarida o`zbek tilining o`qitilishiga e’tiborini kuchaytirdi. Tarixiy ahamiyatga molik bu Qonun 1987 yilda tuzilgan, bir qator maktablarda muvaffaqiyatli ravishda sinovdan o`tkazilgan “Ona tili” (V-IX sinflar uchun) dasturining takomillashtirilishiga turtki bo`ldi hamda O`zbekiston Respublikasi XTB tomonidan 1989 yili 25 sentyabr 386-raqamli buyruq bilan ta’sis etilgan “O`zbek tili” doimiy anjumani (O`TDA) 1-yig`inida “Induktiv-2” ramzi bilan muqobil dastur sifatida muhokamaga chiqarildi.
Ona tili ta’limida mustaqillik yillarida tanlangan ulkan qadam “O`zbek maktablarida ona tilini o`qitish Konseptsiyasi” bo`ldi. Mazkur hujjat 1993 yil 15 oktyabrda O`zbekiston Respublikasi XTB tomonidan tasdiqlangan bo`lib, maktabda ona tili o`qitishning asosiy maqsadi o`quvchilarda ijodiylik, mustaqil fikrlash, fikr mahsulini nutq sharoitiga mos ravishda og`zaki va yozma shakllarda to`g`ri, ravon ifodalash ko`nikmalarini shakllantirish va rivojlantirishdan iborat deb belgilandi. Bunday maqsadning qo`yilishi bejiz emas, albatta, Prezidentimiz I.A.Karimov O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining IX sessiyasida so`zlagan nutqida: “Demokratik jamiyatda bolalar, umuman har bir inson erkin fikrlashni o`rganmasa, berilgan ta`lim samarasi past bo`lishi muqarrar. Mustaqil fikrlash ham katta boylikdir”,- deb qayd qiladi. Ona tili ta`limi oldiga qo`ygan maqsad yurtboshimiz aytgan fikr bilan hamohangdir.
Milliy istiqlol sharofati bilan ona tili ta’limini takomillashtirish davom etirildi.
“Ona tili o`qitish metodikasi” mustaqil fan sifatida o`zining ilmiy- tadqiqot, nazariy-falsafiy, qadriyatlarga asoslangan, badiiy mahorat konsepsiyalariga ega.