Бозор ҳокимияти шароитида нархларнинг шаклланиш тамойиллари

Boshha misol sifatida avtomobil sotuvchini olish mumkin,

• Boshha misol sifatida avtomobil sotuvchini olish mumkin,
• uning faoliyati avtomobil narxining 15%iga teng daromad
• keltiradi. Avtosalon egasi o’z foydasining bir qismini
• bir xaridorga qurbon qilgani xolda, boshqa xaridorni qo’ldan
• chiqarmaslik uchun yoki u avtomobil pulini aniq narxnomasiga
• binoan to’lashiga erishish uchun harakat qiladi. Avtosalonning
• egasi xaridor haqida darhol bir fikrga keladi, xaridor narxni
• tushirishga erisha olmasa, boshqa erdan mashina qidiradimi
• yoki yo’qmi buni o’ziga aniqlab oladi. Xaridor ketib qoladigan
• va boshqa salondan mashina oladiganga o’xshasa, unga avtomobil
• narxidan katga siylov beriladi (Avtosalon egasi nuqgai naza-
• rida hech bo’lmagandan ko’ra oz bo’lsa-da, foyda olgan ma’qul),
• ammo boshqa savdolashib o’tirmaydigan xaridorga arzimagan siylov
• yoki narxnomadagi to’la narx taklif etiladi. Boshqacha ayt-
• sak, yaxshi ish yuritadigan avtosalon egasi narxni qanday di-
• versifikatsiyalashni biladi.
•  

11.3-rasm shunday diversifikatsiyani namoyish etadi. Narx

• 11.3-rasm shunday diversifikatsiyani namoyish etadi. Narx
• bozor sharoitida shakllanganda edi, u R4. darajasida o’rnatil-
• gan bo’lur edi.
•  

Buning o’rniga oltita har xil narx belgilanib, ulardan eng

• Buning o’rniga oltita har xil narx belgilanib, ulardan eng
• kami bo’lgan R6 chegarali xarajatlar talab egri chizig’ini kesib
• o’tgan erda joylashgan. Shunday vaziyatda R4, ga teng va undan
• yuqori narxda pul to’lashga qodir bo’lmagan xaridorlar yutib
• chiqadilar, chunki ular har holda tovarni xarid etib, hech bo’lma-
• ganda qandaydir iste’molchi yutug’iga erishadilar. Amalda, agar
• narxlar diversifikatsiyasi etarli mikdordagi yangi xaridor-
• larning bozorga kirib borishiga imkon bersa, yalpi farovon-
• lik ortadi va shunday qilib ishlab chiqaruvchi ham, iste’molchi
• ham yutuqqa erishadi.
•  

• Unda berilganlarni yaxlitlab,
• ko’rishimiz mumkin-ki, narx va ishlab chiqarish hajmi kuyidagi
• tenglikni ta’minlashi zarur:
• MR,= MR, = MS (11.1)
• Yana yangidan har ikkala navli mahsulotlar chegarali daromadlari
• o’zaro va chegarali xarajatlarga teng bo’lishi zarur
• bo’ladi.
• Firma rahbarlariga har bir navli mahsulotga o’rnatiladi-
• gan narxlarni o’zgartirish uchun ularni talab o’zgarib turishiga
• qarab hisoblab chiqish osondek tuyulishi mumkin. Biz yana bir
• bor chegarali daromadning talab o’zgarib turishi orqali kuyidagicha
• ifodalanishini yodga olamiz.
• MR= R (1 + 1/E„)
• Bunda MR,= R, (1+1/E,) va MRj = R2 (1+1/E2) hosil bo’ladi.
• Bu erda E, va E 2 tegishli ravishda birinchi va ikkinchi navli
• mahsulotlarga talabning o’zgaruvchanligini bildiradi. Endi
• MR, va MR3 ni tenglashtirib kuyidagi narxlar nisbatiga ega
• bo’lamiz:
•