Bozor munosabatlari rivojlanishi sharoitida asosiy fondlarning mohiyati va nazariy asoslari

KIRISH………………………………………………………………………... 

54 

Asosiy  ishlab  chiqarish  fondlari  hajmi  va  ulardan  foydalanish  darajasi 

korxonaning  ishlab  chiqarish  quvvati  kattaligini  belgilaydi.  U  ishlab  chiqarish 

dasturini  asoslashda  katta  rol  o’ynaydi  hamda  korxonaning  belgilangan 

nomenklatura  va  sifatli  mahsulot  ishlab  chiqarish  bo’yicha  potensial 

imkoniyatlarini tavsiflaydi. 

Bundan  kelib  chiqadiki, 

ishlab  chiqarish  quvvati

  –  bu,  ma’lum  bir  vaqt 

davomida  ilg’or  texnologiyalardan  foydalanish,  ishlab  chiqarish  va  mehnatni 

tashkil  qilishning  ilg’or  sharoitlarida  ishlab  chiqarish  mumkin  bo’lgan 

mahsulotlarning  maksimal  darajasidir.  U  qoidaga  ko’ra,  ishlab  chiqarilgan 

mahsulotlar  hajmining  natural  ko’rinishda,  ushbu  korxonaning  ixtisoslashganligi 

va mahsulotning alohida turlari o’rtasidagi o’zaro nisbatiga ko’ra aniqlanadi. 

Korxonaning  ishlab  chiqarish  quvvati  ilg’or  (asosiy)  sexlar  quvvati  bilan, 

sexlar  quvvati  bosh  uchastkalar  quvvati  bilan,  uchastkalar  quvvati  esa  bosh 

uskunalar  quvvatiga  asosan  aniqlanadi.  Korxona  ishlab  chiqarish  quvvati 

kattaligini belgilab beruvchi ko’rsatkichlar qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin: 

*

 

uskunalar tarkibi va turlar bo’yicha soni; 

*

 

uskuna, agregat va dastgohlardan foydalanishning texnik-iqtisodiy norma 

(normativ) lari; 

*

 

uskunalarning ishlash vaqti fondi; 

*

 

ishchilar soni; 

*

 

ishlab  chiqarilayotgan  mahsulot  nomenklaturasi  va  assortimenti  (turlari 

va xilma-xilligi). 

Korxona  ishlab  chiqarish  quvvatining  boshlang’ich  (yil  boshida),  yakuniy 

(yil  oxirida),  o’rtacha  yillik  hamda  loyiha  quvvati  turlari  mavjud.  Loyiha  quvvati 

qurilish  loyihasida  ko’zda  tutilgan  bo’ladi.  Qayta  tiklash,  kengaytirish  va  texnik 

jihatdan  qayta  qurollantirish  davomida  loyiha  quvvati  kattalashtirilishi  mumkin. 

Shu  sababli  amaliyotda  loyiha  quvvati  ko’pincha  korxonaning  amaldagi  quvvati 

bilan  solishtiriladi.  Korxonaning  amaldagi  quvvati  korxona  ishlab  chiqarish 

dasturini tayyorlash uchun asos bo’lib xizmat qiladi. 

---