Bozor munosabatlari rivojlanishi sharoitida asosiy fondlarning mohiyati va nazariy asoslari

KIRISH………………………………………………………………………... 

18 

 

 

1.3-rasm. Asosiy fondlarning eskirish turlari. 

 

Ma’naviy  eskirish  -  asosiy  fondlarning  qadrsizlanishi  yoki  texnik  jihatdan 

muddatidan  avval  ish  qobiliyatini  yo’qotilishidir.  U  ikki  shaklda  yuzaga  keladi: 

birinchi  shaklda  asosiy  fondlar  ularning  ishlab  chiqarish  qiymatlari  pasayishi 

natijasida  qadrsizlansa,  ikkinchi  shaklda  asosiy  fondlarning  qadrsizlanishi  yangi, 

fan-texnika  taraqqiyoti  ta’siri  ostida,  yanada  samaraliroq  fondlarning  paydo 

bo’lishi  natijasida  ro’y  beradi.  Asosiy  fondlar  ma’naviy  eskirishining  yuqorida 

keltirilgan shakllarini quyidagi tarzda aniqlash mumkin: 

 

.

100















н

с

н

2

И

; 

Bu yerda: 

P - asosiy fondlarning to’liq boshlang’ich qiymati; 

V - asosiy fondlarning tiklanish qiymati; 

P

n

- yangi texnikaning unumdorligi. 

Asosiy fondlarni qayta ishlab chiqarish, ya’ni jismoniy va ma’naviy jihatdan 

eskirgan asosiy fondlarning o’rnini iqtisodiy to’ldirish uchun korxona bu vositalar 

qiymatidan 

amortizasiya  ajratmalarni

  ayirib  tashlaydi  hamda  bu  ajratmalar 

keyinchalik xarajatlar sifatida mahsulot tannarxiga kiritiladi. 

Amortizasiya 

ajratmalari 

quyidagi 

formula 

asosida 

aniqlanuvchi 

amortizasiya normalari (Na) asosida amalga oishiriladi:  

 

100

*

П

А

Н

а



 

Bu yerda: 

A - amortizasiya ajratmalari; 

---