Bozor iqtisodiyotining mohiyati va asosiy belgilari



Download 302,64 Kb.
bet5/7
Sana30.04.2022
Hajmi302,64 Kb.
#598317
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Mavzu Bozor iqtisodiyoti mazmuni, asosiy belgilari va rivojlan (1)

Bozor uning vazifalari

Bozor tushunchasi bozor iqtisodiyotining muhim kategoriyasi bo`lib, iqtisodiyot nazariyasida ham, xo`jalik yuritish sharoitida ham, barcha mamlakatlar tajribasida ham qo`llaniladigan ilmiy-amaliy tushunchadir. Eng avvalo ‘’bozor’’ va ‘’bozor iqtisodiyoti’’ tushinchalarining bir-biridan farqlanishini ta`kidlab o`tishimiz lozim. Chunki, ko`pincha bu ikki tushin-chani bir ma`noda ifodalash, ba`zi adabiyotlarda sinonim so`zlar sifatida qo`llash yoki ularni chalkashtirish hollari uchraydi. Bozor jamiyatida bo-zor iqtisodiyoti shakllangunga qadar mehnat taqsimotining ro`y berishi natijasida natijasi
natijasida vujudga kelgan bo`lib, u ijtimoiy takror ishlab chiqarishning ayriboshlash jarayonini o`z ichiga oladi. Bozor iqtisodiyoti esa bozor mu-nosabatlarining tarixan uzoq davr mobaynida rivojlanishi natijasi bo`lib, tovar-pul qonunlari asosida tashkil etiluvchi va faoliyat ko`rsatuvchi iqti-sodiy tizimni anglatadi.
Bozor iqtisodiyoti takror ishlab chiqarishning barcha fazalarini: ishlab chiqarish, ayriboshlash, taqsimlash va iste`mol jarayonlarini qamrab oladi. Bozor esa faqat bitta fazani, ya`ni ayriboshlash fazasini o`z ichiga oladi. Bozor tushunchasi yuzaki qaraganda oddiy tushunchaga o`xshab ko`rinadi, ayrimlar bozorni tovarlar sotiladigan va xarid qiladigan joy deb o`yalashadi. Lekin uning ichki mazmuniga e`tibor berilsa, u ko`p qir-rali bo`lib, mazmuni o`zgaruvchi ekanligini, turli davrlarda turli ma`noni anglatishini bilib olish mumkin. Bozor tushunchasi tovar ayriboshlash-ning kelib chiqishi va rivojlanishi bilan bog`liq bo`lib, u ibtidoiy jamoa tu-zumining oxirlarida kelib chiqqan va dastlabki tovar almashuv, tovar ay-riboshlash yoki maydoni degan ma`noni anglatadi. Dastlab, bozor ikki yoki bir necha qabila a`zolari bir-birlari bilan tovar almashuv joyi sifatida namoyon bo`lgan bo`lsa, hunarmandchilikning rivojlanishi, shaharlar-ning paydo bo`lishi bilan alohida maydonlar ajratilib, unda kishilar oldi-sotti qilganlar. Lekin hali u davrlarda tovar ayriboshlash T-T ko`rinishida, ya`ni bir turdagi tovarga boshqa turdagi tovarni ayriboshlash shaklida bo`lgan. Bunday ayriboshlashda vaqt va masofa bo`lmay, bir vaqtning o`zida o`sha jiyda almashuv jarayoni sodir bo`lgan. Keyinchalik tovarlar-ning bunday tarzda ayriboshlashning ziddiyatlarining kuchayib borishi natijasida pul kelib chiqib, sotish va sotib olish jarayoni ikkiga ajralgan va T-T-P ko`rinishini olgan. Endi tovarni sotish (T-P) va sotib olish (P-T) zamon va makon jihatidan mos kelmasligi mumkin. Pulning kelib chiqi-shi bilan savdogarlar, ya`ni tovarlarni ishlab chiqaruvchidan olib iste`-molchiga, bir joyda ikkinchi joyga olib borib sotish bilan shug`ullanadi-gan maxsus guruhlar paydo bo`ldi.
Mehnat taqsimoti chuqurlashib savdo sohasi vujudga keldi. Bu soha tovar-pul harakatini tezlashtirish imkonini berdi, iste`molchi bilan ishlab chiqaruvchini bog`laydigan vositaga aylandi. Bunda ishlab chiqaruvchi bilan iste`molchi ham bir-birlari bilan uchrashishi shart bo`lmay, ular savdogarlar-vositachilar orqali aloqa qilishlari mumkin bo`lib qoldi. En-di bozor tushinchasining mazmuni o`zgarib, yangi ma`no kasb etadi, ya`-ni tovar-pul muomalasining yangi shakli sifatida namoyon bo`la boshla-di. Oldi-sotti jarayonida yangi o`ziga xos muhim tovar – ishchi kuchining paydo bo`lishi bilan bozor umumiy tus olib, uning mazmuni yanada ken-gaydi. Edilikda ishlab chiqarilgan tovar va xizmatlargina emas, balki ish-lab chiqarish va vositalari va ishchi kuchi ham bozor jarayoni orqali o`tib ishlab chiqarishga jalb etila boradigan, ularning bir-biriga o`zaro ta`siri to`gridan-to`g`ri emas, balki bilvosita – bozor orqali sodir bo`la boshladi. Shunday qilib, hozirgi davrda bozor shlab chiqaruvchilari bilan iste`mol-chilarning ko`p qirrali murakkab aloqalarini, ularning o`zaro bir-birlariga bo`lgan ta`sirini bog`laydigan bo`g`in, jamiyat taraqqiyotida modda al-mashinuvini ta`minlaydigan jarayon sifatida shakllandi.

Download 302,64 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish