Bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitida taqchillik va uni bartaraf etish vositalari

Tarixan Bozor iqtisodiyotiga oʻtishning uch yoʻlini koʻrsatish

Tarixan Bozor iqtisodiyotiga oʻtishning uch yoʻlini koʻrsatish

mumkin:

• 1) anʼanaviy natural xoʻjaligi iqtisodiyotidan Bozor iqtisodiyotiga oʻtish ;
• 2) qoloq va mustamlaka harakteridagi iqtisodiyotdan Bozor iqtisodiyotiga oʻtish ;
• 3) rejali buyruqbozlik iqtisodiyotdan Bozor iqtisodiyotiga oʻtish .

Shunga koʻra bozor iqtisodiyotiga oʻtish ning ilk klassik modeli;

mustamlakachilik zulmidan ozod boʻlgan Osiyo va Afrika

mamlakatlari modeli; sobiq sotsialistik mamlakatlar modeli mavjud.

Klassik model eng koʻhna model sifatida Yevropa mamlakatlariga

xos boʻlgan. Bu yerda Bozor iqtisodiyotiga oʻtish koʻp bosqichli

boʻlib, asrlar davom etgan tabiiytarixiy jarayon shaklida kechgan.

Dastlab anʼanaviy natural xoʻjalik mayda tovar xoʻjaligiga, bu esa oʻz

navbatida asov bozor iqtisodiyomura aylangan. Bozor iqtisodiyotiga

oʻtish ga xos boʻlgan qonuniyatlar Yevropa mamlakatlarida dastlabki

sinovdan oʻtgan.

Bozor iqtisodiyotiga o’tish puxta o’ylangan holda, bosqichma-bosqich, ob’yektiv iqtisodiy qonuniyatlar talablarini hisobga olib, o’tmishdagi

Bozor iqtisodiyotiga o’tish puxta o’ylangan holda, bosqichma-bosqich, ob’yektiv iqtisodiy qonuniyatlar talablarini hisobga olib, o’tmishdagi

“inqilobiy sakrash”larsiz, ya’ni evolutsion yo’l bilan amalga oshirilishi kerak.

Taqchillik

• Taqchillik — ilgari belgilangan, rejalashtirilgan yoki zarur darajadagi mablagʻ, resurs, tovarlarning yetishmasligi, tanqisligi. Taqchillikning yalpi milliy mahsulot taqchilligi, tovarlar takchilligi, byudjet taqchshiigi, taqchil moliyalashtirish, taqchil iqtisodiyot kabi koʻrinishlari mavjud. Taqchillik har qanday darajada iqtisodiy muvozanatni buzadi, qarzlarning toʻplanib borishiga sabab boʻladi. Tovarlar va xizmatlar taqchilligi xalq isteʼmol mollari va xizmatlarining aholi talabehtiyojlarini qondirish uchun yetishmasligi, ularni yetarli darajada ishlab chiqarmaslik oqibatida yuzaga keladi. Tovar taqchilligi iqtisodiyotning beqarorligi, undagi mutanosiblikning buzilishi, takror ishlab chiqarish.ning izdan chiqishi oqibatidir. Byudjet xarajatlari daromaddan ortib ketsa byudjet takchilligi yuzaga keladi.