Bozor iqtisodiyoti shakllantirish sharoitida savdo

V. Bozor munosabatlarini, bozor mexanizmining huquqiy ta’minlanishi.

Bozorning funksiyalari

1. talab va taklifni muvofiqlashtirib borish;

2. bahoni muvofiqlashtirish;

3. raqobat muhitini yaratish orqali xo‘jalik sub’ektlari faoliyati samaradorligini oshirishga imkoniyat yaratish.

Bozor munosabatlari natijasida:

• ishlab chiqarish omillari, yer, kapital va mehnat ayriboshlash ob’ektiga aylanadi;
• pul ayriboshlash vositasi va ayriboshlash ob’ektiga ham aylanadi.

Bozor uch xil elementlardan iborat bo‘ladi:

 taklif

 talab

 baho

Ushbu elementlar qatorida ularni katolizatori, doimiy harakatga keltiruvchi omil sifatida raqobat turadi.

Bozorning turlari

I. Iqtisodiyotni ochiqligi nuqtai nazardan:

1.1. Erkin yoki ochiq (legal) bozor.

1.2. Soyadagi yoki yopiq xufyona bozor. Xufyona bozor tarkibi.

II. Ishlab chiqarish omillari va muomala ob’ektlarini nuqtai nazardan:

2.1. Tabiiy resurslar bozori (yer, tabiiy boyliklar).

2.2.Kapital (moliyaviy) bozori; (pul, valyuta, qimmatli qog‘ozlar, aksiya,

obligatsiya, investitsiya).

2.3. Mehnat bozori; (ish kuchi, ish joyi).

2.4. Tovarlar bozori; (ishlab chiqarish vositalari, iste’mol tovarlari)

2.5. Xizmat bozori;

2.6. Axborotlar bozori;

2.7. Uy – joy inshoatlari bozori.

Bozorning turlari

III. Geografik joylashishi nuqtai nazardan.

3.1. Xalqaro, jahon bozorlar (jahon birjalari). (neft, paxta, oltin va h.k.)

3.2. Joylardagi bozorlar (shahar, qishloq, mahalla)