Bozor iqtisodiyoti nazariyasi y bob. Bozor iqtisodiyotining mazmuni va amal qilis

3-chizma. Bozorning vazifalari.
181
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

5-§. Bozorning turlari va tuzilishi
Hozirgi davrdagi bozor murakkab tuzilishga egadir. Bo­
zorning ichki tuzilishi murakkab boMganligi sababli uni 
turkumlashga har xil mezonlar asos qilib olinadi. Bular bo­
zorning etuklik darajasi, sotiladigan va sotib olinadigan 
mahsulot turi, bozor sub’ektlari xususiyatlari, bozor miqyosi, 
iqtisodiy aloqalar tavsifi va boshqalar. Bozorning yetuklik da- 
rajasiga qarab rivojlanmagan bozor, klassik (erkin) bozor, 
hozirgi zamon rivojlangan bozorlarga boMinadi. Rivojlanma­
gan, shakllanayotgan bozor ko‘proq, tasodifiy tavsifga ega 
boMib, unda tovarni tovarga ayirboshlash usuli (barter) 
ko'proq qoMlaniladi. Bozorning bu turi tarixan hali haqiqiy 
pul kelib chiqmagan davrga to ‘g‘ri keladi. Lekin hozirgi 
davrda ham ayrim mamlakatlarda pul inqirozga uchrab, ijti­
moiy ishonchni yo‘qotgan, bozor iqtisodiyotiga o ‘tayotgan 
davrlarda ham bu bozor amal qilishi mumkin. Erkin (klassik) 
bozor-tovar va xizmatlarning har bir turi bo‘yicha juda ko‘p 
ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar, ya’ni sotuvchilar va 
sotib oluvchilardan iborat boMib, pul orqali ayirboshlash jaray­
onida ular o ‘rtasida erkin raqobat kelib chiqadi, narxlar talab 
va taklif o‘rtasidagi nisbatga qarab erkin shakllanadi, raqobat- 
ning turli usullari qoMlaniladi, aholi va ishlab chiqaruvchilar 
keskin tabaqalanadi. Hozirgi zamon rivojlangan bozori -
bunda davlat ham bozor ishtirokchisi boMib, bozor ancha tart- 
iblashtiriladi va boshqariladi, turli xil biijalar va boshqa oldi- 
sotdi jarayoniga xizmat qiluvchi sohalar rivojlangan boMadi, 
raqobat kurashlari aholining tabaqalashuvi yumshatilib, ulam- 
ing daromadlari darajasi o‘rtasidagi farqlar kamayadi.
Bozor