Bozor iqtisodiyoti: mazmuni, asosiy belgilari va rivojlanib borishi Reja

Bozor subyekti – ayriboshlash munosabatlari qatnashchisi. Bozor subyektlari ikki guruhga – sotuvchi va xaridorlarga bo`linib, shu bozor munosabatlarining turli vazifalarini bajaradi. Sotuvchilar bozorga tovar va xizmatlarni taklif etadi, xaridorlar esa ularga talab bildiradi. Bozor o`z subyektlari manfaatini bir-biriga bog`lab, ularni muvofiqlashtiradi. Ayrim turdagi bozorlarda sotuvchi va xaridorlar o`rtasida bevosita aloqa mavjud bo`lsa, boshqalarida bilvosita aloqa mavjud bo`lib, ular hech qachon bir-birini ko`rmaydi yoki bilmaydi.


Bozorning asosiy vazifasi ishlab chiqaruchilar tomonidan yaratilgan tovar va xizmatlar, iqtisodiy resurslarni iste`molchilarga yetkazib berishdan iboratdir.



Bozorning asosiy vazifasi ishlab ishlab chiqaruvchilar tomonidan ya-ratilgan tovar va xizmatlarni, iqtisodiy resurslarni iste`molchilarga yet-kazib berishdan iboratdir.

Integrat-siyalash

Vosita-chilik

Tejam-korlik

Nazorat
qilish

Rag`batlantirish

Tartibga solish

Bozor ayriboshlash kategoriyasi bo`lib, ishlab chiqarishning uzluksiz takrorlanib turishiga yordam beradi

Bunday bozor ishlab chiqarish bilan iste`molni bir-biriga bog`laydi, ishlab chiqarilgan tovar yoki xizmat o`z iste`molchisini topadi. Bunday bozor vositachi bo`lib xizmat qiladi. Bozorda qiymat shakllari o`zgaradi. U qiymatni tovar shaklidan pul shakliga aylantiradi. Individual mehnat sarflari sifatida chiqqan tovarlar bozor tomonidan tan olinsa, ijtimoiy mehnat sarfini namoyon qiladi va tovarning bozor qiymati hosil bo`ladi. Bozor iqtisodiyotini tartibga solib turish vazifasini talab, taklif, raqo-bat va narzlar yordamida bajaradi. U o`zida talab va taklifni jamlab, bu bilan nimani, qancha miqdorda va qaysi vaqtda ishlab chiqarish kerakligini aniqlab beradi. Bozor narx vositasida iqtisodiy resurslarni tovarlarga talab kamaygan tarmoqlardan talab ortgan tarmoqlarga oqib kelishini ta`minlaydi. Shuningdek, adabiyotlarda bozorning boshqa ko`plab qo`shimcha vazifalari ham keltiriladi. Bu vazifalarni yaqqolroq tasavvur etish uchun ularni maxsus rasm ko`rinishida ifodalash mumkin.
Bozor turli xil vazifalarni bajarsada, ular o`zaro bog`liq va bir-birini taqazo qiladi. Bozorning iqtisodiy mazmunini chuqurroq tushunish uch-un uning turlari va ichki tuzilishini ko`rib chiqish maqsadga muvofiq hisoblanadi.

Xulosa

1. 
   Xususiy mulkchilikning paydo bo`lishi va ijtimoiy mehnat taqsi- motining ro`y berishi bozor iqtisodiyotining kelib chiqishi va mavjud bo`lishining umumiy sharti hisoblanadi. Xususiy mulkchilik va mehnat taqsimoti ijtimoiy xo`jalikning Tovar shaklini taqazo qiladi, Tovar ish- lab chiqarishning mavjud bo`lishi o`z-o`zidan pul muomalasi, ayribosh- lash, taqsimlash va iste`molning bozorga oid xususiyatini ko`zda tutadi. Tovar ishlab chiqarishning rivojlanishi bozor iqtisodiyoti taraqqiyotining asosini tashil etadi.
   
2. 
   Bozor iqtisodiyoti subyektlari tarkibiga tadbikorlar ham, o`z meh- natini sotuvchi ishchilar ham, pirovard iste`molchilar, ssuda kapitali ega- lari va qimmatli qog`ozlar egalari ham kiradi. Odatda, bozor xo`jaligining barcha asosiy subyektlari uchta guruhga bo`linadi: uy xo`jaliklari, korxo- nalar ( tadbirkorlik sektori ) va davlat sektori.
   

Bozor tizimi resurslarni avvalo yuqori talab va foyda darajasiga ega tarmoqlarga yo`naltiradi. Past foyda darajasiga ega yoki foyda olmaydigan tarmoqlar iqtisodiy resurslardan mahrum bo`ladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida eng zamonaviy texnalogiyani qo`llashga layoqatli bo`lgan va shunga intilgan korxonalar samarali faoliyat ko`rsata oladi. Korxonalarning iqtisodiy samaradorligi quyidagi omillarga bog`liq: mavjud texnologiya, ya`ni mahsulot ishlab chiqarishni ta`minlovchi resurslarning oqilona uyg`unlashuvi darajasi hamda iqtisodiy resurslarning narxlari. Boshqacha aytganda, iqtisodiy samaradorlik mahsulotning muayyan hajmini ishlab chiqarishga resurslarni eng kam darajada sarflangan hol-da erishishni bildiradi.