Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy

umumiy  mahsulot, 

o’rtacha mahsulot va qo’shilgan mahsulot. 

Umumiy  mahsulot  jalb  qilingan  asosiy  kapital,  ishchi  kuchi,  xom  ashyo  va 

materiallardan foydalanish evaziga olingan mahsulotning mutloq hajmidir. 

O‘rtacha  mahsulot (O‘M) esa jalb qilingan ishchi kuchi (V)  yoki kapitalning 

(K) bir birligiga to‘g‘ri keladigan mahsulot miqdori. Bu esa umumiy mahsulot (M)  

hajmini    umumiy  resurs  (ishchi  kuchi  yoki  kapital)  miqdoriga  bo‘lish  yo‘li  bilan 

aniqlanadi. O‘M=M/V. (yoki O‘M=M/K) 

Qo‘shilgan  mahsulot    eng  keyingi  qo‘shilgan  (o‘sgan)  ishchi  kuchi  yoki 

kapital  hisobiga    olingan    mahsulot    miqdorini    anglatib    qo‘shilgan  omil, 

(qo‘shilgan kapital yoki qo‘shilgan ishchi kuchi) unumdorligini  ko‘rsatadi. 

---

41 

Yuqorida  qayd  qilingandek    alohida  olingan  resurs  evaziga  qo‘shilgan 

mahsulot  ma‘lum  darajaga  borgandan  keyin  kamaya  boshlaydi.  Marjinalistlar 

qo‘shilgan  resurs  unumdorligining  pasayib  borishini  hisobga  olib,  marjinalistlar 

unumdorlikning kamayib borish qonunini  ochib  berishgan. 

Ularning g‘oyasi bo‘yicha har bir keyingi qilingan xarajat yoki resurs oldingisiga 

qaraganda  kamroq  samara  beradi  va  oqibatda  uning  hisobiga  olingan  o‘rtacha 

mahsulot ham pasayib boradi.