Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy



Download 6,4 Mb.
Pdf ko'rish
bet71/558
Sana11.01.2022
Hajmi6,4 Mb.
#351409
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   558
Bog'liq
ЖУРАЕВ дарслик-2018

 

4.

 

Pulning kelib chiqishi, mohiyati va vazifalari

 

Pulning  kelib  chiqishi  haqidagi  masala  turli  xil  nazariyotchilar  tomonidan 



ayriboshlashning rivojlanish jarayoni bilan bog‘liqlikda talqin qilinadi.  

Bir  tovarning  qiymati  u  boshqa  tovarga  ayriboshlaganda  ma‘lum  bo‘ladi  (T-

T).  Birinchi  qarashda  ayriboshlash  bitimida  tovarlar  bir  xil  rol  o‘ynaydigandek 

ko‘rinadi.  Aslida  esa  ularning  roli  turlichadir.  Bir  tovar  o‘z  qiymatini  boshqa 




75 

tovarga  nisbatan  ifodalaydi.  Ikkinchi  tovar  esa  ekvivalent  rolida  chiqadi, 

qiymatning ekvivalent shaklini tashkil etadi. Xuddi mana shu erda pulning kurtagi 

mavjud bo‘ladi.   

Ayriboshlash  rivojining  dastlabki  bosqichi  qiymatning  oddiy  yoki  tasodifiy 

shakli deb ataladi.  Bunda,  masalan, boltaning egasi  uni 1 qop donga almashtiradi. 

(1 bolta= 1 qop don).  

 Bu  tenglikda  bolta  o‘z  qiymatini  1  qop  donda  ifodalaydi.  Don  esa  bolta 

qiymatining ifodasidir, uning qiymatini ifodalash uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.  

Ijtimoiy  mehnat  taqsimotining  rivojlanishi  va  ishlab  chiqarishning  o‘sishi 

natijasida  ayriboshlash  yanada  rivojlandi.  Tobora  ko‘p  turdagi  va  miqdordagi 

mahsulotlar ayriboshlash jarayoniga jalb etilib boriladi. 

Bunda  hamma  tovarlarga  ayriboshlash  mumkin  bo‘lgan  tovarga  zaruriyat 

tug‘iladi.  Dastlab  bunday  vazifani  turli  tovarlar  bajarib,  ishlab  chiqarishning 

rivojlanish jarayonida bu rol asta-sekin oltinga o‘tib borgan.  

XIX  asrning  oxirida  mamlakatlar  birin  ketin  oltin  valyutaga,  ya‘ni 

monemetall tizimiga o‘ta boshlaydilar. Bu hol Avstriyada 1892, Yaponiyada 1897, 

Rossiyada 1898,  AQShda esa 1900  yilda sodir bo‘ladi.  Angliyada  oltin pul  tizimi 

XVII asrning oxirida, Germaniyada 1871  yilda, Gollandiyada 1877  yildayoq joriy 

etilgan edi.  

O‘zbekiston hududida tarixan bundan ham oldinroq, kumush va mis tangalar 

muomalada bo‘lgan.  Shayboniyxon  Samarqandni zabt etgandan keyin,  1507  yilda 

pul  islohotini  o‘tkazgan.  Bizgacha  Shayboniyxon  (1501–1610)  va  Abdullaxon 

(1583–1598)  zarb  etgan  tangalar  etib  kelgan.  Abdullaxon  davrida  tanga  (oltin  va 

kumush)  zarb  qilish  davlat  poytaxti  –  Buxoroda  markazlashtiriladi.  1695–1709 

yillarda  oltin  tanga  zarb  qilish  muntazam  tus  oladi.  Tanga  og‘irligi  4,8  gramm, 

sifat sofligi juda yuqori – 958 bo‘lgan

13



Umumiy  ekvivalent  rolini  nodir  metallarga,  jumladan  oltinga  yuklatilishiga 

sabab quyidagilar bilan izohlanadi:  

-

 

Sifat jihatdan bir xil o‘lchamga keltirish mumkinligi; 



                                                             

13

 Чжен В.А Пул ва молия бозорлари. Т.: 1996. 25-26-бетлар. 




76 

-

 



Zanglamasligi va uzoq muddat saqlanishi; 

-

 



Bo‘linuvchanligi va uni yaxlit holga keltirish osonligi; 

-

 



Tabiatda nisbatan kamyobligi; 

-

 



Ozgina  miqdordagi  va  og‘irlikdagi  nodir  metalning  qiymati  ancha 

yuqoriligi. 

 Pulning  vujudga  kelishi  tarixiy  jarayon,  u  tovar  ayriboshlashning  rivojla-

nishiga  asoslanadi.  Oltin  (yoki  kumush)  pul  umumiy  ekvivalent  rolini  o‘ynovchi 

maxsus tovardir.  


Download 6,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   67   68   69   70   71   72   73   74   ...   558




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish