Bozor infratuzilmasi

5-jadval.Respublikada asosiy kapitalga investitsiyalarning moliyalashtirish manbalari bo‘yicha tuzilishi (% hisobida)⁴⁰

Ko‘rsatkichlar	1992	1995	2000	2002	2004
Jami kapital qo‘yilmalari	100	100	100	100	100
Shu jumladan:
Davlat byudjeti mablag‘lari	26,6	22,9	29,2	25,0	14,9
Korxonalarning o‘z mablag‘lari	52,9	47,0	27,1	40,0	43,2
Banklari kreditlari	0,3	9,6	6,8	1,7	2,3
CHet el investitsiyalari va kreditlari	-	14,0	23,2	20,5	24,5
Aholi mablag‘lari	20,2	6,5	12,0	12,0	12,4
Boshqa mablag‘lar	-	-	1,7	0,8	2,7

Manba: O‘zR Davlat statistika qo‘mitasi

Investitsiyalarga sarflar darajasini ikkita asosiy omil belgilab beradi:

1) investitsiya sarflaridan kutilayotgan foyda normasi;

2) foiz stavkasi.

Investitsiyalarga qilinadigan sarflarning harakatlantiruvchi motivi foyda hisoblanadi. Tadbirkorlar ishlab chiqarish vositalarini qachonki ular foyda keltiradigan bo‘lsa, sotib oladilar.

Investitsiyalar darajasini belgilaydigan ikkinchi omil foizning real stavkasi hisoblanadi. Foiz stavkasi bu - real asosiy kapitalni sotib olish uchun zarur bo‘lgan, band qilingan pul kapitaliga korxona to‘lashi lozim bo‘lgan pul miqdori hisoblanadi. Agar kutilayotgan sof foyda normasi (masalan, 10 foiz) foiz stavkasi (7 foiz)dan ortiq bo‘lsa investitsiyani amalga oshirish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Aksincha, foiz stavkasi (aytaylik, 12 foiz) kutilayotgan sof foyda normasidan (10 foiz) ortiq bo‘lsa, investitsiyalash samarasiz hisoblanadi.

Investitsiya darajasiga kutilayotgan sof foyda normasi va foiz stavkasidan tashqari boshqa quyidagi omillar ham ta’sir ko‘rsatadi.

1. Mashina va uskunalarni xarid qilish, ishlatish va ularga xizmat ko‘rsatish xarajatlari.

2. Tadbirkorlardan olinadigan soliq miqdori.

3. Texnologik o‘zgarishlar.

Shunga ham e’tibor qaratish lozimki, yalpi sarflar tarkibining investitsiya sarflariga oid qismi yalpi xususiy ichki investitsiyalar deb yuritiladi. Shunga ko‘ra yalpi va sof investitsiyalarni ham bir-biridan farqlash zarur.