Bozor hokimiyati sharoitida narx belgilash tamoyillari

Bozor hokimiyati sharoitida narx belgilash tamoyillari

Monopoliyaga qarshi qonunchilik

Bu yerda biz monopol hokimiyatga ega bo`lgan monopolistlar to`g`risida gap yuritamiz. Lekin, hozirgi vaqtda monopoliyaning ijobiy tomonlari borligini hech kim inkor qila olmaydi.

Monopolist narxni chekli xarajatdan yuqori qilib belgilaydi, ya`ni P > MC.

Natijada resurslarning taqsimlanishi samarali bo`lmaydi. Monopol narxning o`rnatilishi jamiyatda yo`qotishlarga olib keladi. Narx qanchalik yuqori bo`lsa, jamiyatning yo`qotishi ham shunchalik ko`p bo`ladi.

Narxlarni nazorat qilish va ularni muvofiqlashtirish ko`proq tabiiy monopoliyalarga qo`llaniladi. Eslasak, raqobatlashgan bozorda narx chekli xarajatga teng bo`lar edi.

Tabiiy monopoliyada narxni muvofiqlashtirish

Iste′molchi ortiqchaligining narx va ishlab chiqarish hajmiga bog`liqligi

Narxlar diversifikatsiyasi (narxlarni iste′molchilarning imkoniyatiga qarab har xil darajalarda belgilash) uch xil bo`lishi mumkin: iste′molchi daromadiga ko`ra, iste`mol hajmiga va tovarlar turiga ko`ra.

Ideal diversifikatsiyalashda firma daromadi qanday bo`lishini ko`rib chiqamiz. Birinchi navbatda firma monopol narx Pm da qancha foyda olishni aniqlaymiz

Narxlar diversifikatsiyalanmagandagi foydani ifodalovchi grafik

Narxlar diversifikatsiyasi (narxlarni iste′molchilarning imkoniyatlariga qarab har xil darajalarda belgilash) uch xil bo`lishi mumkin: iste′molchi daromadiga ko`ra, iste`mol hajmiga va tovarlar turiga ko`ra.

Tovarlar kategoriyasiga ko`ra narx differentsiasiyasi. Ushbu turdagi narx differentsiatsiyasi xaridorlarni ularning talab chizig`iga ko`ra ikki yoki undan ortiq guruhlarga bo`ladi, demak, har bir guruhning o`z talab chizig`i bo`lib, bu talab chizig`i boshqa guruhlarnikiga qaraganda yotiqligi bilan farq qiladi.

Shunday qilib bоzоrga yangi firmalarni kirib kеlishi va o`z markalari оstida firma mahsulоtiga o`хshash yangi mahsulоtlarni ishlab chiqarishi va taklif qilishi natijasida bоzоrda taklif оrtadi, tоvar narхi pasayadi, mazkur firmaning bоzоrdagi ulushi kamayib bоradi. Uning talab chizig`i pastga qarab siljiydi.

Mоnоpоlistik raqоbatlashgan bоzоrda firmaning uzоq muddatli muvоzanati

E’tiboringiz uchun rahmat !