Бозор хўжалиги тизимида меҳнат бозори

Бозор хўжалиги тизимида меҳнат бозори

Текширди: Шакирова Ф.

Бажарди: Қурбонова Г.

Режа:

• Меҳнат бозори ва унинг моҳияти
• Меҳнат бозорининг турлари: уларнинг сегментларга бўлиниши ва мослашувчанлиги
• Меҳнат бозоридаги талаб ва таклиф

Кириш:
Бозор айрим товарлар ва хизматларга талаб билан мурожаат қилувчи харидорлар ва таклиф асосида етказиб берувчи сотувчиларни бир-бирига қўшадиган институт ёки механизмдир. Хомашё, материаллар, ёқилғи, тайёр маҳсулот, қимматли қоғозлар, пул (кредит) бозорлари бир-биридан фарқланади.
Бозорлар турли шаклларда: булар тамаддихона ва кичик дўкончадан тортиб, йирик фонд биржаси ва халқаро кредитлар бозоригача бўлиши мумкин.
Ишчи кучи товар бўладиган бозор хўжалиги тизимида ўз жисмоний кучига эга бўлган ходимларнинг иш ўринларига нисбатан ҳаракатлари меҳнат бозори оркали рўёбга чиқади
Меҳнат бозорида ишчи кучининг олди-сотдиси амалга ошади. Иш ўрнининг эгаси ишчи кучини харид қилганида ишлаб чиқариш жараёнида хўжалик фаолияти асосий омиллари бирлашишининг иқтисодий ва ҳуқуқий шарт-шароитлари яратилади.
Шу тариқа меҳнат бозори ишчи кучи талаб ва таклифларининг шундай мажмуини ўзида мужассам этадики, ишчи ўринларига нисбатан бўладиган харакат ҳамда иқтисодий фаол аҳолининг тармоқ, ҳудуд, демография ва касб-малака бўйича хўжалик фаолияти соҳаларига жойлашуви шулар орқали амалга ошади.
.
Меҳнат бозори аслида шу маънода объектив ҳодисадирки, у одамларнинг хоҳиш-иродаларидан қатъи назар жамиятдаги ижтимоий-иқтисодий муносабатларнинг хусусиятлари билан белгиланади. мавжуд деганидир.
Ишчи кучи мазкур жамиятнинг шароитларида товар бўлса ва ишлаб чиқариш омиллари (ёлланма ишчи кучи ва ишлаб чиқариш воситалари) бирлашишининг ўзи меҳнатнинг олди-сотдиси орқали амалга ошадиган бўлса, бу меҳнат бозори мавжуд деганидир.
Меҳнат бозори ҳақиқий ишлашининг муҳим шарти унда барча меҳнат муносабатлари иштирокчилари: давлат, иш берувчилар ва ёлланма ишчиларнинг мос хатти-ҳаракатлари ҳисобланади.
1.Миллий меҳнат бозори дейилади.
2. Меҳнат бозорининг турлари: уларнинг сегментларга бўлиниши ва мослашувчанлиги
Агар сотувчи ва харидорлар бир-бирларини ўзлари яшайдиган мамлакат бўйлаб изласалар, бундай бозор
2.Маҳаллий бозор деб номланади.
Сотувчи ва харидорлар бир-бирларини фақат муайян ҳудудда ёки вилоят ва туманларда изласалар, бундай бозор
3. Ташқи бозор деб
фирмалар ўз кадрларини четдан келган, зарур касб ва малакага эга бўлган тайёр ходимларни ишга таклиф қилиш асосида ташкил қилинади.
4. Ички бозор деб
ходимларнинг фирма ичидаги касбий ҳаракатига мўлжалланган бозор бўлиб, унда кадрларни тайёрлаш, касблар ва малака бўйича тузилмасини шакллантириш олиб борилади
.
Ўзбекистонда замон талабларига жавоб берадиган меҳнат бозори эндигина шакллана бошлади. У мазкур мезонлар бўйича бозор тизимида ҳали ўз шаклини эгаллаганича йўқ. Шунинг учун ҳам уни аралаш ҳамда меҳнат бозорининг биринчи турига мойилроқ дейиш мумкин
Бундан ташқари нуфуз мезонлари бўйича меҳнат бозорлари қуйидагиларга ажралади:

• ёшлар меҳнат бозори;
• хотин-қизлар меҳнат бозори;
• кекса ёшдаги фуқаролар меҳнат бозори;
• ногиронлар меҳнат бозори.

3. Меҳнат бозоридаги талаб ва таклиф
Ўзбекистонда ишчи кучини таклиф қилиш анча юқори бўлиб, иқтисодий жиҳатдан фаол аҳолининг улуши (иш билан банд ва иш қидираётган аҳоли) меҳнат ресурслари умумий сонининг 71,0 %га етади.
. Иш билан бандлик ва меҳнат бозорининг аҳволини янада ислоҳ қилиш нуқтаи назаридан ижтимоий фаол аҳоли таркибининг тахминан 47,0 %ни аёллар, 14,0 %ни 25 ёшгача бўлган ёшлар ва 14,0 %ни пенсия олиш арафасидаги ва пенсия ёшидаги кишилар ташкил этишини ҳисобга олиш муҳимдир.
Бу гуруҳлар иқтисодий жиҳатдан фаол аҳолининг шундай қисмини ташкил этадики, у муайян иқтисодий вазият таъсири остида мамлакат иқтисодиётида иштирок этишини ўзгартириши мумкин. Бу иқтисодий жиҳатдан фаол аҳоли четки икки гуруҳининг мутлақ кўпчилик қисмини ишсизлар ташкил этади. Иқтисодий жиҳатдан фаол аҳолининг 55,0 %га яқинини 30-49 ёшгача бўлган кишилар ташкил этади

Эьтиборингиз учун рахмат!