Botanika indd

erkak gametofit,
ayrimlaridan esa 
urg'ochi gametofit
unib 
chiqadi. Erkak gametofit - yashil, chetlari bo‘lingan o‘simta.

---

87-rasm.
Dala qirqbo‘g‘imi:
A - bahorgi novdasi. В - yozgi novdasi.
1 -
ildizi; 
2 -
ildizpoya; 
3 -
shoxchalari;
4 -
spora beruvchi boshoq;
5 -
bo‘g‘imlar; 6 - barglari.
Undagi 
anteridiylarda
ko‘p xivchin- 
li spermatozoidlar hosil bo‘ladi. Ur- 
g‘ochi gametofit esa erkak o‘simtadan 
biroz kattaroq bo‘lib, undagi 
arxego-
niy
ichida tuxum hujayra hosil bo‘ladi.
Spermatozoidning tuxum hujayrasiga kelib qo‘shilishi 
(urug‘lanish) qirqbo‘g‘imlarda faqat suvda amalga oshadi. 
Urug‘langan tuxum hujayradan hosil bo‘lgan murtak o‘sib, 
yangi o‘simlik - sporofitni hosil qiladi.
Yozning boshlarida dala qirqbo‘g‘imining ildizpoyasi- 
dan 
yozgi - vegetativ novda
о‘sib chiqadi. Bu novda no- 
zik, yashil va shoxlangan bo‘ladi. U fotosintez jarayonida 
organik moddalami hosil qilishda ishtirok etadi.
Qirqbo‘g‘imlar sporalari orqali ko‘payishdan tashqari il- 
dizpoyalari orqali vegetativ yo‘l bilan ham ko‘payadi.
0 ‘zbekistonda qirqbo‘g‘imning 
sershox qirqbo‘g‘im 
deb 
nomlanadigan ikkinchi turi ham o‘sadi. Bu tur dala qirq- 
bo‘g‘imidan bahorgi novdasining yo‘qligi, spora beruvchi bo- 
shoqlari shoxlangan novdalar uchida hosil bo‘lishi bilan farq 
qiladi.
Qirqbo‘g‘imlar qimmatli dorivor o‘simliklardir. Ulaming 
poya va shoxlaridan tayyorlangan qaynatma va damlama 
siydik haydovchi dori sifatida ishlatiladi.
1. Qirqbo‘g‘imlar qanday tuzilishga ega?
2. Sporalar qayerda va qanday yetiladi?
3. Qirqbo‘g‘imlar qanday ko‘payadi?
4. Vegetativ poyalaming ahamiyati nimalardan iborat?
5. Qirqbo‘g‘imlardan xo‘jalikda qanday maqsadlarda foydalaniladi?
Tabiatdan bahorgi va yozgi dala qirqbo‘g‘imi poyalarini topib 
qiyoslang va ulardan gerbariylar tayyorlang.