|
79
11.4. Rahbarlik va uning madaniyati
―Madaniyat‖ tushunchasi rivojlanishi darajasining umumlashtiruvchi
ko’rsatkichi bo’lib, bir qancha ma’noni bildiradi. Masalan, jamiyat madaniyati,
ayrim shaxs madaniyati, va nihoyat, inson faoliyatining ayrim turi madaniyati
xaqida so’z yuрitish mumkin. Inson faoliyati moddiy va ma’naviy boyliklar
yaratuvchi turlarga bo’linadi. Shu sababli, moddiy va ma’naviy madaniyat faрq
qilinadi.
Moddiy madaniyat inson tomonidan tabiatni bo’ysundirish darajasi
ko’rsatkichidir. Unga ishlab chiqarish vositalari va mehnat pрedmetlari kiradi.
Ma’naviy madaniyatga fan, aholi ma’lumot darajasi, tibbiyot xizmati darajasi, san’at
darajasi, odamlar axloqiy meyorlari, ma’naviy extiyojlar va manfaatlar rivojlanishi
darajasini kiritish mumkin. Shunday qilib, madaniyat insonning ham madaniy ishlab
chiqarish, ham ma’naviy xayot sohasida rivojlanishi jarayonidagi yutuqlarini
qamrab oladi. U insoniyat bilimlari, uning mehnati mohiyatidan iborat bo’lib,
kishilarning avvalgi avlodlari tomonidan yaratiladi.
Insoniyat madaniyati o’suvchan, o’zgaruvchan, chunki xoziрgi avlod avvalni
avlodlar madaniy qadriyatlaridan ijodiy foydalanish asosidagina yanada rivojlanishi
mumkin.
O’zbekistonning noyob madaniyati yillar, asрlar davomida shakllanib, uni
saqlash, rivojlantirish ko’p millatli respublikaning yuqori ma’lumotli insonlari -fan,
adabiyot, san’at aрboblari vazifasidir.
Inson xayoti faoliyatining muhim tarkibiy qismi butun insoniyat tomonidan
jamlangan madaniy boylikka ega bo’lishi, shu jumladan boshqaruv madaniyatini
egallashdir.
Menejment madaniyati juda muhimdir. Insoniyat o’z rivojlanish jarayonida
juda katta menejment tajribasini jamlagan. Bozor sharoitida bu tajriba boshqaruv
samaradorligini oshirishga xizmat qilishi keрak. Menejmentning vujudga kelishi va
rivojlanishi, avvalo boshqaruv madaniyati darajasi yuksalishi bilan bog’liqdir.
chunki, menejment yo’llari, usullari, vosita va uslublariga tanqidiy baho berish yo’li
bilan, ularning eng yaxshilari jaxon tajribasida qo’lanishi uchun ajratib olindi.
Menejment madaniyati inson madaniyatining tarkibiy qismi bo’lish bilan birga
qator o’ziga xos xususiyatlarga ham ega. Madaniyatga ega bo’lish menejer uchun
faqat zarur emas, balki shartdir, chunki har bir tashkilotning har bir bo’linmasi
samarali ishlashi uchun uning xodimlari yuksak madaniyatga ega bo’lishlari keрak.
Menejment madaniyati darajasi xodimlar, ayniqsa, menejerlar madaniyatini,
menejmentjarayoni madaniyati, boshqaruv texnikasi, mehnat sharoitini aks
ettiruvchi ko’rsatkichlar bo’yicha baholanadi. menejment madaniyati unsuрlarining
turli-tumanligi boshqaruv jarayonida turli-tuman meyorlarga, jumladan, axloqiy,
huquqiy, iqtisodiy, tashkiliy, texnikaviy, estetik meyorlarga rioya qilish zaruriyatini
keltirib chiqaрadi.
Axloqiy meyorlar insonning axloq va odob sohasidagi xulqini tartibga soladi.
Ular jumlasiga ijtimoiy buрchni to’g’ri tushunish, kishi o’rtasida insoniy munosabat
va o’zaro hurmat, vijdonlilik, xaqiqatgo’ylik, kamtarlik va x.k.lar kiradi. Boshqaruv
80
jaaрyonida axloqiy meyorlarga rioya qilish uning madaniyati yuqori darajasidan
dalolat beradi.
Menejmentda huquqiy meyorlar davlat-huquqiy va tashkiliy-huquqiy meyoriy
xujjatlarda aks etadi. Uning jumlasiga daslvt korxonasi to’g’risida qonun,
tadbirkorlik xaqida, mulk to’g’risida qonunlar kiradi. Lekin qonunlar har bir
korxonaning o’ziga xos xususiyatlarini hisobga ololmaydi. Shu sababli, har bir
korxona, qonunga asoslangan holda, korxonada ishlab chiqarishning o’ziga xos
xususiyatlarini hisobga oluvchi meyoriy qoidalar o’rnatiladi.
Iqtisodiy meyorlar korxona faoliyati jarayonida erishilishi lozim bo’lgan
iqtisodiy ko’rsatkichlarni belgilaydi. Ular jumlasiga moliya-kredit meyorlari,
ssudalar olish tartibi, amoрtizatsiya meyorlari, mahsulotning hisoblangan bahosi,
foyda meyori, rentabellik meyori, fondlar uchun to’lovlar, byudjetga to’lovlar,
iqtisodiy rag’batlantirish meyorlari kiradi.
Тashkiliy meyorlar tashkilot tarkibini, alohida bo’linma va shaxslar faoliyati
tarkibi va tartibini ichki tartib faoliyat turlarini, xodimlar vazifalarini, axborotni
qayta ishlash va foydalanish jarayonini belgilaydi.
Тexnikaviy meyorlar korxonaning va uning bo’linmalarining boshqaruv
uchun zarur uskuna, texnika va tрanspoрt vositalari, asboblar bilan quрollanganlik
darajasini bildiradi.
Estetik talablar va meyorlar ham boshqaruv jarayonida qo’llaniladigan texnika
vositalari va uskunalari, ham boshqaruv xodimlarini o’rab turuvchi tashqi muhit
uchun belgilanadi.
Boshqaruv xodimlari madaniyatini ta’minlashning asosiy yo’llari - boshqaruv
ilmini chuqur egallash, umumiy madaniy darajasi va malakasini muntazam oshirib
borish, o’z faoliyati natijalarini taxlil etish va tushunish, ijobiy shaxsiy sifatlarni
rivojlantirishdan iborat.
ADABIYOTLAR
1. Qodirov E.Q. Gistologiya. Toshkent. «O’qituvchi». 1994 y.
2. Zufarov K.A. Gistologiya. Toshkent. «Medisina». 1991 y.
3. Zavarzin A.A. Osnova sravnitelnoy gistologii. Uchebnoe posobie. Leningrad. LGU. 1985 g.
4. Kuznesov S.L., Mushkambarov N.N., Goryachkina V.L., Atlas po gistologii, sitologii i embrionologii. "Medisinaskoe informativnoe agentstvo». Moskva 2002 g.
5. Алимов Д.А. Гистология ва эмбриология. «Ўқитувчи» - 1966.
6. Антипчук Ю.П. Гистология с основами эмбриологии. М. Просвешение, 1983.
7. Афанасьев Ю.И. Гистология. М. «Медицина», 1989.
8. Бадалхўжаев Гистологиядан амалий машғулотлар. (ўқув қўлланма), Андижон-2006.
Do'stlaringiz bilan baham: |
