Boshqaruv psixologiyasi

o„zini ko„rsata olish – taqdim etish
(самопрезентация): mo„ljaldagi 
shaxsga ingratsiator tomonidan shunday maʼlumot yetkazib, uni ishontiriladiki, 
ishontiruvchidagi ijobiy xislatlarning borligini o„zga shaxs tan oladi (masalan, 
rahbar ayol o„z xodimiga ancha-muncha tajriba egasi ekanligini, aynan shu sohada 
71
Каримова В. ва бошқалар. Гендер-менежмент. Ўқув қўлланма. – Т., 2010. – 78 б. 

---

199 
uning bilimlari boshqalarnikidan ortiq ekanligini ilgarigi ishlarida isbot qila 
olganligini ochiq aytadi);
2) 
boshqalardagi taassurotni kuchaytirish
: maqtash va ortiqcha 
xushomadlar orqali boshqa xodimlar o„z rahbaridagi ijobiy sifatlarni bo„rttiradi, 
uni maqtaydi, u bilan ishlash qanchalik maroqli va samarali ekanligini eʼtirof etadi, 
bunga javoban u ham maqtov va minnatdorchilik so„zlarini bayon etadi;
3) 
fikrlarning mos kelishi
: sherikning mulohazalarini qabul qilish, ular 
bilan hamfikr bo„lish orqali fikr-o„ylarining mos ekanligini tasdiqlash. Masalan, 
bevosita ishga oid yoki ishdan tashqarigi faoliyat, qiziqishlar, farzand tarbiyasi 
borasida fikrlarning bir-biriga uyg„unligi muhokama qilinadi;
4) 
o„ziga qarashli xodimlarni ajratib, ular bilan alohida muomala qilish
: 
rahbar o„z xodimlari orasidan shundaylarni ajratib oladiki, ular rahbarga 
sadoqatliliklari va uni hurmat qilishlarini oshkora aytaveradi va hamisha unga 
xamdu-sanolar aytadi, maqtayli, ko„klarga ko„taradi.
Shu kabi tadqiqotlarda tashkilotda rahbarlar ingratsiatsiyaning turli xil 
yo„llarini amalda ishlatishlari o„rganildi. Yaʼni, rahbarlar o„zlariga o„rinbosarlar 
tanlaganda, yoki biror kimsaning rahbarlikka loyiqligini isbotlash maqsadida 
rahbar-xodim munosabatlarida ingratsiatsiyaning turli ko„rinishlari ishlatiladi va 
shu orqali maqsadga erishiladi.
Bu usullardan nafaqat erkaklar, balki ikkala jins vakili ham real ish 
faoliyatida foydalanadilar. Mutaxasisslarning fikricha, bu usul ayniqsa, ayollarga 
xos bo„lib, ular shu orqali o„z imkoniyatlarini erkaklarnikiga tenglashtirib olishga 
erishadigan. Аmerikalik olimalar D. Kipnis va S. Shmidtlarning fikricha, amalda 
haqiqatan ham bu usul erkaklardan ko„ra ayollarga munosib va xosroq, deb 
hisoblanadi (tsit.: Wayne et al., 1994, dan).
Darhaqiqat, gender menejmenti va ingratsiatsiya straterigiyalari shaxsning 
atrofdagilarni o„ziga qaratish, ularni ishontirish va o„ziga nisbatan xayrixohligini 
oshirishga qaratilgan muomala strategiyalaridan bo„lib, aslida ular jamiyatda xotin-
qizlar va ularning rahbarlik salohiyatiga nisbatan erkaklarda va yaxlit jamiyatda 
biroz ishonchsizlikning mavjudligidan kelib chiqadi.

---

200 
Ijtimoiy psixologik tahlillar shuni ko„rsatadiki, xotin-qizlarning samarali 
boshqaruv faoliyati va biznes muvaffaqiyatlariga nisbatan jamiyatda muayyan 
stereotiplar va bidʼatlar yo„q emas. Shunga qaramay, hayot rivoji shundayki, 
baribir, boshqaruvda gender siyosatini yo„lga qo„yish shart.
72