Boshqaruv hisobi

Hisob turlari orasidagi farqlar

Farqlarini ko‘rsatuvchi mezonlar	Hisob turlari
	Moliya hisobi	Boshqaruv hisobi	Strategik boshqaruv hisobi
Hisob maqsadi	Moliyaviy ahvolni baholash uchun ma’lumotlarni shakllantirish	Tezkor va joriy qarorlarni qabul qilish uchun ma’lumotlarni shakllantirish	Strategik qarorlarni qabul qilish uchun ma’lumotlarni shakllantirish
Me’yoriy jihatdan tartibga solinishi	Yuqori	Yo‘q	Yo‘q
Ma’lumotlar foydalanuvchilari	Chegaralanmagan: tashqi va ichki foydalanuvchilar	Chegaralangan: ichki foydalanuvchilar (yuqori va o‘rta zveno menejerlari)	Chegaralangan: mulk egalari va yuqori zveno menejerlari
Hisobning asosiy obyektlari	Xo‘jalik mablag‘lari va ularning tashkil topish manbalari va alohida jarayonlar	Xarajatlar va natijalar	Strategik ahamiyatga ega aktivlar, jarayonlar, natijalar, resurslar va mavjud barcha imkoniyatlar
Belgilangan ma’lumot xarakteri	Haqqoniy, birlamchi hujjatlarga asoslanadigan	Haqqoniy, tahliliy va istiqbol ko‘rsatkichlari	Haqqoniy, tahliliy va istiqbol hamda bashoratni belgilovchi
Relevantlik darajasi	Qisqa muddatli, korxona darajasida	Qisqa va o‘rta muddatli, ishlab chiqarish dasturi yoki alohida bo‘limlar doirasidagi	Uzoq muddatli, barcha korxona yoki biznes segmenti doirasidagi
Ma’lumot to‘plash darajasi	Past: alohida jarayonlarni aks ettirish darajasida	Past va o‘rta: quyi bo‘g‘in yoki ishlab chiqarish dasturlari doirasidagi alohida jarayonlar	Yuqori: strategik muhim ahamiyatga ega obyektlar yoki tizim imkoniyatlari
Hisobotni taqdim etish muntazamligi	Muntazam: har bir hisobot davri uchun	Muntazam emas: boshqaruv (rahbariyat, ma’muriyat) tomonidan aniqlanadi	Muntazam emas: boshqaruv (rahbariyat, ma’muriyat) va mulk egalari tomonidan aniqlanadi
Hisobot ma’lumoti xarakteri	Haqqoniy (tarixiy)	Tarixiy va prognozlik	Analitik va prognozlik

Strategik boshqaruv hisobi konsepsiyasi - “strategik boshqaruv hisobi” tushunchasining mohiyatini, predmet sifatida uning mazmunini, asosiy tamoyillarini hamda metodologik asoslarini tashkil qiluvchi barcha tomonlari ularning mohiyatini quyidagi yo‘nalishlarda tahlil qilish taklif etiladi:

• 
  strategik boshqaruv hisobining nazariy hamda metodologik (uslubiy) asoslari yo‘nalishida;
  
• 
  strategik boshqaruv hisobi predmeti mohiyatini belgilab beruvchi tamoyillar va chegalar asosida;
  
• 
  “strategik boshqaruv hisobi” tushunchasining yangi ta’rifini shakllantirish orqali.
  

Strategik boshqaruv hisobining ikkita: umummetodologik va maxsus tamoyillarini alohida hisobga olish kerak.
Birinchisi umumuiy xususiyatlarni o‘zida mujassam etgan bo‘lib, ularning mavjudligi har qanday hisob tizimi tashkil etilishi va yuritilishining muhim uslubiy asosi hisoblanadi. Ular qatoriga: ishonchlilik; haqqoniylik; hozirlik; to‘liqlilik; tizimlilik; teskari aloqa tamoyillarini kiritish lozim.
Umummetodologik tamoyillardan farqli o‘laroq maxsus tamoyillar esa hisobning boshqa tizimlarida foydalanilishi mumkin emas. Ular tufayli strategik boshqaruv hisobining boshqa hisob turlaridan farqi yaqqol namoyon bo‘ladi. Strategik boshqaruv hisobining quyidagi maxsus tamoyillari mavjud:

• 
  taqdim etilayotgan hisob ma’lumotlarining qaror qabul qilishning tegishli darajasiga kiritilish tamoyili;
  
• 
  strategik boshqaruv hisobini olib borish uslub va muolajalarining asosiy strategik maqsadlarga mos kelishi tamoyili;
  
• 
  hisobot shakllanayotgan makonda strategik birlik tamoyili;
  
• 
  boshqaruv qarorlarini qabul qilishda hisob-tahlil makonining birlik tamoyili;
  
• 
  xarajat, hisob baholari va foydalanilayotgan ko‘rsatkichlar tahliliy guruhlarining ko‘pligi tamoyili;
  
• 
  son va sifat ma’lumotlari mohiyatining tenglik maqomi tamoyili.
  

Ana shu tamoyillar samaradorligini oshirish maqsadida, ularning harakat chegaralari va doirasini aniqlash imkonini beradigan metodologik chegaralanish bilan to‘ldirish kerak.
Ana shu metodologik chegaralanishlar quyidagicha belgilanishi kerak:

• 
  strategik ma’lumotlar shakllanayotgan bo‘lim va qismlar chegaralarining shartliligi;
  
• 
  qo‘llanilayotgan hisob-tahlil uslublari va ana shu uslublar mohiyatiga yondashuvlarning muqobilligi;
  
• 
  qaror qabul qilish jarayonida barcha mavjud yoki taklif etilayotgan obyektiv va subyektiv baho hamda fikr-mulohazalarni hisobga olish.
  

Biznes rivojlanishining muayyan bosqichidan boshlab strategik boshqaruv hisobining axborot ta’minoti mazmuni murakkabroq vazifalarni yechish uchun xizmat qilishi talab qilinadi.
Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida strategik boshqaruv hisobi tizimi nafaqat ma’lumot taqdim qiluvchi tizim sifatida, balki tezkor va muhim bilimlarni yaratuvchi tizim sifatida ko‘rilishi kerak.
Tanlangan strategiyaning naqadar samarali ekanligi biznesning ichki va tashqi muhitlar o‘zgarishlari borasidagi bilimlarni hisobga olgan holda uzluksiz va dinamik tarzda rivojlanishini ta’minlashi bilan bevosita bog‘liqdir. Strategik boshqaruv nazariyasida bunday qarash yangi strategiya bilimi va bilimlarni boshqarish strategiyasi konsepsiyalarida o‘z aksini topgan.
Yangi strategiya bilimi konsepsiyasiga asosan xo‘jalik yurituvchi subyektda boshqaruv strategiyasining shakllanishi va tatbiq qilinishi ana shu xo‘jalik yurituvchi subyektda vujudga kelgan korporativ intizom va an’analar tizimiga, shuningdek xo‘jalik yurituvchi subyektning imkoniyatlari, xavf-xatarlari hamda aniq va noaniq resurslariga tayanadi, deb hisoblaniladi.
Bilimlarni boshqarish konsepsiyasi esa ichki boshqaruv jarayonlarini shakllantirishni mavjud bo‘lgan ichki korporativ bilimlar tizimiga maqsadli ta’sir o‘tkazish orqali amalga oshirishni nazarda tutadi. Bu yerda ichki tashkiliy bilimlar tizimi strategik boshqaruv obyekti sifatida qatnashadi.
Korporativ strategiyani shakllantirish va tatbiq qilishda birinchisi bilimlarni jamlashga, yaratishga va ularni kengaytirishga bog‘langan. Ikkinchi yo‘nalish xo‘jalik yurituvchi subyektning strategik bilimlarini boshqarishga bog‘liq.
Bu yerda strategik boshqaruv hisobining o‘rni bilimlarni boshqarishda strategik va xo‘jalik yurituvchi subyektning joriy xo‘jalik faoliyatini o‘zaro bog‘lab turuvchi zveno sifatida ko‘rinadi. Boshqaruv hisobining ma’lumotlari strategik qarorlar qabul qilinishini asoslab beradigan muhim manbaga aylanadi (6-rasm):

4.