Boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

Далее (Next) tugmasini bosing, bunda birga taklif qilingan sozlashlar 
qabul qilinadi.
O‘rnatish tugaganidan so‘ng sizning ishchi stolingizga o‘rnatilgan dasturning yorlig‘i 
belgisi paydo bo‘ladi.
6. Dasturni ishga tushirish uchun eclecticClassroom belgisini bosing.
7. Qachonki siz dastur bilan ishlashni tugatsangiz, Закрыть tugmasini bosing. Dastur 
oynasi yoqoladi. 
8. Agarda siz dasturni o‘chirmoqchi bo‘lsangiz Пуск menyusi orqali Панель управле-
ния ga  kiring. 
9. Панель управления (Control Panel) oynasini Установка и удаление программ 
(Add or Remove Programs) bo‘limini bosing Установка и удаление программ oynasi 
ochiladi. U erda hozirgi vaqtgacha kompyuterga o‘rnatilgan dasturlar ruyhati chiqadi. 
10.eclecticClassroom dasturini tanlang. The eclecticClassroom dasturi ry‘yhatdan 
ajralib turadi. 
11.Удалить (Remove) tugmasini bosing. EclecticClassroom dasturini o‘chirish jarayoni 
boshlanadi. 
12.Kompyuterni taklif qilgan o‘chirish variantini tanlab o‘chiring.  Agarda o‘chirish 
jarayoni tugasa ishchi stolida joriy dasturga tegishli belgi yoqoladi.
Har bir server va har bir ishchi stansiya tarmoq kartalari bilan ta’minlangan bo‘lishi 
kerak (bundan istisno: nul – modem – kabeli Mini - tarmoqlar).
Interfeyslarni montaji to‘g‘riligini nazorat qilish uchun tarmoq kartasi kerak. Bundan 

---

140
tashqari jo‘natish va tarmoq xabarlarini olish uning vazifasiga kiradi. Tarmoq kartasiga 
barcha kommunikatsion protokollar to‘liq integrallashgan. Shunday qilib, tarmoqga 
ulangan har bir ishchi stansiya yo‘qotmasdan, ish unumdorligini oshiradi. Tarmoqda 
masala  paydo  bo‘lishi  bilan,  chop  etish  to‘g‘risida  bo‘ladimi,  хаbаrni  yuborishmi,  yoki 
dasturni ishga tushirishmi shunda tarmoqli karta ishga tushib ketadi. Har bir so‘roq yoki 
xabar tarmoqli karta orqali tarmoqga yuboriladi va oluvchini qidirish boshlanadi.
Tarmoqli karta tarmoq kabeldan uzatish uchun ma’lumotlarni tayyorlaydi, 
ma’lumotlarni jo‘natadi va qabul qiladi, kompyuter va tarmoq o‘rtasida ma’lumotlar 
oqimini boshqaradi.
Ma’lumotlar SHKda shina ma’lumotlariga o‘tkaziladi, ya’ni parallel oqim 
ma’lumotlardan oddiy bitli oqimga va teskarisiga o‘zgartirilish bo‘lishi kerak. Tarmoqli 
kabel bo‘yicha ma’lumotlar ketma-ket uzatiladi.
Medium access controll (MAC) – muxitga kirishni boshqarish.
Har bir tarmoqli karta tarmoqdа identifikatsion adresga (“MAS-Adres”) ega bo‘lishi 
kerak. U kartada saqlanadi va turg‘un bo‘ladi, ya’ni gap tarmoqli kartaning seriyali raqami 
to‘g‘risida ketayapti.
Adres 48 bitdan iborat bo‘lib va 6 o‘n olti richli sonlar ko‘rinishida taqdim etilgan, 
masalan  44-45-55-56-00-1А.  o‘n  olti  tizimli  raqamlar-ning  birinchi  uchtasi  –  bu  ishlab 
chiqaruvchini kodi, qolganlari ichki kodlash uchun ishlatiladi. Tarmoq kartasi SHKni bo‘sh 
stoliga o‘rnatiladi. Kompyuter yoqilganidan keyin Windows ishga tushirilganda avtomatik 
ravishda tarmoq kartasini tanlash kerak. Yoki Windows – CD, yoki disketadan drayverni 
o‘rnatish kerak. Kartani ishlab chiqaruvchisidan tiy nazar Windows ni identifikatsiyalash 
(o‘xshatish) vaqtida Realtek – tarmoqli kartani ko‘rsatadi. Bu eng ko‘p fоydаlаnilаdigаn 
chastotani nomlanishi, nomsiz kartalar deb ataluvchi va shuning uchun u to‘g‘ri. 
Menyudan kartani turi va ishlab chiqaruvchisini tanlab olish mumkin. Ammo Windowsda 
joylashgan drayver eskirgan va ba’zan muammolar tug‘diradi. Shu tufayli eng yaxshisi 
tarmoq kartasiga qo‘shib beriladigan drayverdan foydalanish kerak. Juda bo‘lmaganda 
aktual drayverni ishlab chiqaruvchini Web-betida topish mumkin.
Kompyuter qayta yoqilgandan keyin drayver ishlayotganligini va kerakli resurslarni 
Windows taqsimlaganligini tekshirish kerak. Tarmoqli kartani siz shunday topasiz: 
< tizim> qurilmalar menedjeri>>. “Tarmoqli kartalar” Qurilma sinfida sizning 
kartangiz ham bo‘lishi kerak, ammo sariq undukli belgisisiz. Agar unduk belgisi bo‘lsa,  
<rеsursы>>  ni  tekshiring,  karta  tarqatib  bo‘lingan  uzilidigan  signallarga 
(Interupts) va kirish/chiqish adreslarga dostup (kirish) bormikin? Agar bo‘lsa, <menedjerida>> ajratib tarmoqli kartani va shelknuv po, <> Windows – da 
ma’lumotlarni manual o‘zgartirish kerak. Keyin <> chop etib bosish kerak. 
Agar <> maydonida <> belgisi bo‘lmasa sozlash o‘zgaradi. Bunday 
holatda <> menyudagi punkti berkitilmagan. Ancha eskirgan 
ISA – kart modellarida to‘xtatilgan signalni yoki kirish/chiqish adreslarini beriladigan 
disketada joylashgan faqat dasturlar yordamida o‘zgartirish mumkin.
Bunday holatda, yuqorida bayon etilganidek, kartaga kiritilgan o‘zagartirishlarni 

---

141
Windows ga ham kiritish kerak.
Ammo sariq unduk belgisi noto‘g‘ri drayver o‘rnatilganda ham paydo bo‘lishi mumkin.
Barcha shina tizimlarini ko‘zdan kechirib chiqamiz, shuni nazar-da tutish kerakki 
hamma  holatlarda  tarmoqli  kartalar  uchun  РС1-shina  relevantli  bo‘ladi.  Zamonaviy 
barcha tarmoqli kartalar – bu РС1 – kartalaridir.
• ISA – shina (Industry Snandard Architecture, XT-shina, AT-shina, 16 Bit).
• EISA – shina (Exteded ISA yoki Enhabced ISA)
• IBM MicroChannel, MCA shina (MicroChannel Architecture, 1987)
• VL – shina (VLB, VESA lokal shina, 1993)
• PCI – shina (Peripheral Component Interconnekt, 32 Bit / 64 Bit, 1994)
• AGP – shina (Advanced Graphics Port, Asselerated Graphiecs Port)