|
Seanslar sathi (Sesions layer) –
bu sath dialogni boshqarishni ta’minlaydi, tomonlardan qaysi
biri hozirda faol ekanligini aniqlab borish vazifasini bajaradi va ishlash jarayonini bir-biriga
moslashtirish vositalarini (sinxronlash) vositalarini taqdim etadi.
Taqdimlash sathi (Presentation layer)
– tarmoq orqali uzatilayotgan aborotni mazmunini
saqlagan holda, shaklini o‘zgartirish vazifasini bajaradi. Bu sathda ma’lumotlarni almashinish
davomida maxfiylikni ta’minlash uchun shifrlash va deshifrlash amalga oshiriladi. Bunday pro-
tokolga misol qilib Amaliy sath protokollari uchun maxfiylikni ta’minlab beradigan TCP/IP
stekining SSL (Secure Socket Layer) protokolini keltirish mumkin.
Amaliy sath (Application layer) –
bu shunday protokollar to‘plamiki, ular yordamida tarmoq
foydalanuvchilvrini tarmoq resurslariga murojaat qilish imkoniyatlari ta’minlanadi, bular –
24
fayllar, printerlar yoki gipermatnli Web-sahifilar, hamda elektron pochta xizmati. Bu sathda juda
ko‘p xildagi xizmat ko‘rsatish turlari mavjud.
25
3-MA’RUZA.
LOKAL, SHAHAR VA GLOBAL TARMOQLAR VA ULARNING
QURILISH USULLARI (LAN, MAN, WAN). TARMOQLARDA
QO’LLANILADIGAN SIMLI VA SIMSIZ TEXNOLOGIYALAR VA
PROTOKOLLAR, TARMOQ QURILMALARI.
Reja.
1.
Global tarmoqning strukturasi.
2.
Paketlarni kommutatsiyalash asosida ishlovchi global tarmoqlar.
3.
Tarmoq topologiyalari va tarmoq qurilmalari.
Global tarmoqlar (Wide Area Networks, WAN) yoki territorial kompyuter tarmoqlari
tomonidan ko‘rsatiladigan xizmatlardan katta-katta xududlarga yoyilib ketgan ko‘p sonli abo-
nentlar foydalanadilar. Bu xududlarning chegaralari – viloyat, region, mamlakat, kontinent
chegaralaridan iborat bo‘lishi yoki yer yuzi bo‘ylab yoyilgan bo‘lishi mumkin.
Global tarmoqning keng tarqalgan tuzilish chizmasi (strukturasi) 12.1-rasmda keltirilgan
ko‘rinishga ega. Bunda: S (switch) - kommutatorlar, K - kompyuterlar, R (router) - mar-
shrutizatorlar, MUX (multiplexor)- multipleksor, UNI (User-Network Interface) – foy-
dalanuvchi-tarmoq interfeysi va NNI (Network-Network Interface) – tarmoq-tarmoq interfeysi,
RVX - ofis ATSi va kichkina qora rangli to‘rtburchakchalar esa DCE qurilmalari, ya’ni
modemlar.
Bunday tarmoq alohida ajratilgan aloqa kanallari asosida quriladi. Aloqa kanallari
kommutatorlar – S, yordamida birlashtiriladi. Bu kommutatorlar paketlarni kommutatsiyalash
markazlari (PKM) deb ham ataladi. raspredelennimi kommutatorami paketov, ya’ni ular aynan
paketlarni kommutatsiyalashni amalga oshiradilar.
3.1.-rasmda keltirilgan global kompyuter tarmog‘i kompyuter trafigi uchun qulay hisoblangan,
paketlarni kommutatsiyalash rejimida ishlaydi. Lokal kompyuter tarmoqlarini korporativ
tarmoqqa birlashtirish uchun bu rejimning afzalligini vaqt birligida uzatilyotgan ma’lumotlarning
hajmi, hamda bunda tarmoqda ko‘rsatilayotgan xizmatlar narhining 2-3 marta arzon ekanligi
ham isbotlaydi.
26
1.9-rasm. Global tarmoq strukturasining namunasi.
Ko‘p joylarda yuqoridagi rasmda keltirilgan ko‘rinishdagi tarmoqlarni qurish
imkoniyatlari mavjud bo‘lavermaydi. Shuning uchun lokal tarmoqlarni o‘zaro bog‘lash uchun
o‘sha joyda bor bo‘lgan aloqa kanallaridan ham foydalanishga to‘g‘ri keladi. Qanday aloqa
kanallaridan foydalanilishiga qarab, global tarmoqlarning quyidagi xillarini ko‘rsatish mumkin:
1.Alohida ajratilgan kanallardan foydalanuvchi global tarmoqlar.
2.Kanallarni kommutatsiyalash asosida ishlovchi global tarmoqlar.
3.Paketlarni kommutatsiyalash asosida ishlovchi global tarmoqlar.
Quyida paketlarni kommutatsiyalash asosida ishlovchi global tarmoq-larning
ko‘rsatgichlari keltirilgan.
Korporativ tarmoqlarni qurish uchun foydalaniladigan territorial tarmoqlar ikkita katta
kategoriyaga bo‘linadi:
1.Magistral tarmoqlar.
2.Magistral tarmoqlarga ulanish imkonini beradigan tarmoqlar yoki qisqacha ulanish
tarmoqlari.
Territorial magistral tarmoqlardan (backbone wide-area networks) korxonaning kata
bo‘limlariga tegishli bo‘lgan yirik lokal tarmoqlarni bir maromda ishlashini ta’minlash
maqsadida birlashtirish uchun foydalaniladi. Magistral tarmoqqa odatda ko‘p sonli tarmoq osti
tarmoqlari (subnets) ulanganligi sababli, uning o‘tkazish qobiliyati ancha yuqori bo‘lishi kerak
bo‘ladi. Odatda magistral tarmoqlar sifatida 2 Mbit/sek dan 622 Mbit/sek gacha tezlikka ega
bo‘lgan alohida ajratilgan raqamli kanallar ishlatiladi (3.2.-rasm).
27
1.10-rasm. Korxona global tarmog‘ining tuzilishi.
Magistral tarmoqlarga ulanish imkonini beradigan tarmoqlar deganda, kata bo‘lmagan
lokal tarmoqlarni va alohida ishlaydigan kompyuterlarni, korxona markaziy tarmog‘i bilan
bog‘laydigan territorial tarmoqlar tushuniladi. Odatda bunday tarmoqlar sifatida – talefon
tarmoqlari, ISDN va Frame Relay tarmoqlari ishlatiladi.
1.10a –rasm. Tarmoqlardan iborat bo‘lgan tarmoq arxitekturasi – ya’ni Internet tarmog‘i.
28
Bunda ishlatiladigan programma va apparat vositalar uzoqdan turib ulanish vositalari
deyiladi. Ulanuvchi, ya’ni kliyent tomonidan bunday vositalar sifatida modem va unga kerak
bo‘ladigan programma vositalari qo‘llaniladi. Ko‘p sonli ulanuvchilar ishini markaziy lokal
tarmoq tomonidan uzoqdan turib ulanish serveri RAS (Remote Access Server) ta’minlab beradi.
Bu server – marshrutizator, ko‘prik va shlyuz vazifalarini bajaruvchi programma-apparat
kompleksidan iborat bo‘ladi.
Tarmoqlardan iborat bo‘lgan tarmoqning, ya’ni Internetning arxitekturasi 3.3-rasmda
keltirilgan ko‘rinishga ega bo‘ladi. Tarmoqlar orasidagi bog‘lanishlar marshrutizatorlar
yordamida amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
