Boshqaruv hamda pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularni malakasini oshirish instituti

Vazifasi
bo‘yicha kompyuterlarni uch guruxga ajratish mumkun (1.3-chizma):
•
universal (umumiy masalalarga mo‘ljallangan);
•
muammoga yo‘naltirilgan;
•
maxsuslashtirilgan.

---

20 
Universal kompyuterlar juda turli muxandislik, texnik, 
iqtisodiy
, matematik 
axborot va shu kabi masalalarni yechish uchun mo‘ljallangan.
Universal kompyuterlarning xususiyatlari quydagilardan iborat: 
•
yuqori unumdorlilik;
•
ishlov beriladigan axborotlarning turlarining ko‘pligi: ikkilik, o‘nlik, belgilik 
– ular katta oraliqda o‘zgaradi va ular yuqori aniqlikda ifodalanadi;
•
bajariladigan operatsiyalarining ro‘yxati keng, arifmetik, mantiqiy va 
maxsus;
•
operativ xotira sig‘imi katta;
•
axborotni kiritish-chiqarish tizimi rivojlangan, turli xildagi tashqi 
qurilmalarni ulashni taminlaydi.

Muammoga yo‘naltirilgan kompyuterlar
ancha tor doiradagi masalalarni 
yechish uchun, odatda texnologik obektlarni 
va jaroyonlarni boshqarishga
, 
nisbattan katta bo‘lmagan axborotlarni yig‘ish, qayd qilish va ishlov berishga, 
nisbattan murakkab bo‘lmagan algoritmlarga ishlov berishga mo‘ljallangan.
Ularda universal kompyuterlarga nisbattan apparat va dasturiy resurslari 
chegaralangandir.

Maxsuslashtirilgan kompyuterlar 
ma’lum darajadagi tor doiradagi 
masalalarni yechish uchun yoki qatiy gurux funksiyalarni joriy etishga 
mo‘ljallangan. Kompyuterni bunday tor yo‘naltirilishi ularning tarkibini aniq 
maxsuslashtirishga imkon beradi, ishlashining yuqori unumdorligini va 
ishonchliligini saqlagan xolda ularning murakkabligini va narxini jiddiy 
kamaytirish mumkun. Maxsuslashtirilgan kompyuterlarga quydagilarni kiritish 
mumkun, masalan, maxsus vazifalar uchun dasturlanuvchi mikroprotsessorlar; 
aloxida murakkab bo‘lmagan texnik qurilmalarni va jaroyonlarni boshqarishning 
mantiqiy vazifasini bajaruvchi adapter va kontrollerlar; xisoblash tizimlarining 
qismlarini moslovchi va ulovchi qurilmalar.

O‘lchami va xisoblash quvvati
bo‘yicha kompyuterlarni (1.4-chizma) 
quyidagi guruxlarga bo‘lish mumkun:
•
juda katta (supperkompyuterlar);

---

21 
•
katta;
•
kichik;
•
juda kichik (mikrokompyuterlar).
Kompyuterlarning 
vazifalarini
bajarish imkoniyatlari quyidagi muxum 
texnik-iqtisodiy ko‘rsatgichlar bilan bog‘liqdir:
•
tezligi (vaqt birligi oralig‘ida mashina bajaradigan o‘rtacha operatsiyalar 
soni bilan o‘lchanadi);
•
kompyuter ishlov olib boradigan sonlarni razryadligi 
va ifodalanish shakli
;  
•
xotira turlari va barcha xotiralarning tezligi;
•
axborotlarni tashqi saqlash, almashish va kiritish-chiqarish qurilma turlari va 
tenik-iqtisodiy ko‘rsatgichlari;
•
kompyuterlarning o‘zaro va qismlarini ulash xamda aloqa qurilmalarining 
turi va o‘tqazish xususiyatlari;
•
kopyuterlarni bir vaqt oralig‘ida bir necha foydalanuvchi bilan ishlashi va 
bir necha dasturni parallel bajara olishi (ko‘p masalali);
•
kompyuterda ishlatiladigan operatsion tizimning turi va tenik-iqtisodiy 
ko‘rsatgichlari;
•
dasturiy ta’minotning mavjutligi va vazifalarining imkoniyatlari;
•
boshqa turdagi kompyuterlar uchun yozilgan dasturlarni bajara olish 
imkoniyati (boshqa kompyuterlar bilan dasturiy moslashuvchanligi);
•
mashina buyruqlarining tarkibi va tizimi;
•
aloqa kanallariga va kompyuter tarmoqlariga ulanish imkoniyati;
•
kompyuterning foydalanishdagi ishonchliligi;
•
foydali ish vaqti bilan profilaktika vaqtining nisbati bo‘yicha aniqlanadigan 
kompyuterning vaqt bo‘yicha foydali ish koeffitsienti.