Boshqarishda

2. Mehnat birjalari faoliyati
Mehnat birjalari kelib chiqishi tarixi, tushunchasi va mazmunini taxlil qilish uchun avvalo birjaning uzi bilan tanishish lozim. Chunki mehnat birjasi birjaning bir qismidir.
Birja tushunchasi quyidagicha ta’riflanadi. – Birja yuridik shaxs bo‘lib oldindan tayinlangan joy va muayyan vaqtda, belgilangan qoidalar asosida ommaviy va oshkora birja savdolarini tashkil etish va o‘tkazish orqali birja tovarlari savdosi uchun shart- sharoit yaratuvchi sub’ekt.
Birjalarning o‘ziga xos xususiyatlari quyidagilardan iboratdir (3 - chizma):


– chizma Mehnat birjasi-ishsizlarni, ish joyini oʻzgartiri shni
istovchi shaxslarni ishga joylashtirish bilan shugʻullanadigan maxsus davlat muassasasi. Mehnat bozorining tashkil etilgan va tartiblanib turadigan shakli.
Mehnat birjasi dastlab XIX-asrning 1-yarmida Germaniya va Angliyada, keyinchalik Fransiya va boshqa davlatlarda paydo boʻldi. XX - asrning boshlarida Angliyada umummilliy Mehnat birjasi tashkiloti taʼsis etildi.
Mehnat birjasi bozor iqtisodiyotining muhim unsurlaridan biri. Oʻzbekistonda Mehnat birjasilari 1993- yildan paydo boʻldi.
Mehnat birjasining asosiy vazifalari ( 4 – chizma):
boʻsh oʻrinlar va ishsizlarni hisobga olib boradi,

Ishsizlarga nafaqa toʻ laydi
Koʻpgina mamlakatlarda Mehnat birjasi kasbga yoʻllash, qayta ixtisoslashtirish va ishga joylashtirish boʻyicha turli xil xizmatlarni bajaradi
Ularning faoliyatlari ishsizlarni ish bilan taʼminlash, ishlab chiqaruvchi tarmoqlar tuzilmalaridagi oʻzgarishlar bilan bogʻ liq holda oʻzgarib turadigan mehnash bozori ehtiyojini qondirishdan iborat.

Respublikaning tuman va shaharlarida 213 ta mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish tuman boʻlimlari huzurida mehnat birjasilarining keng tarmoqli tizimi tashkil etilgan. Oʻzbekistonda mehnat birjalari ishsizlarni roʻyxatga oladi, ularni kasbga yoʻllaydi, ishsizlik boʻyicha nafaqalar toʻlaydi, ish izlayotgan fuqarolarni haq toʻlanadigan vaqtincha jamoat ishlari bilan taʼminlaydi. 2000- yilda 280,6 ming fuqaro mehnat birjasi orqali ishga joylashtirildi.
Aholini ish bilan ta'minlash va ish topayotgan shaxslarni ijtimoiy muhofaza qili shto‘g‘risidagi qonunga muvofiq, aholini ish bilan taʻminlash va ijtimoiy muhofaza qilish bilan bogʻliq faoliyatni tashkil etish va muvofiqlashtirish uchun milliy agentlik tasarrufida hududiy darajada aholi bandligi byurosi negizida aholi bandligi agentliklari tashkil etilmoqda. Ishga joylashmoqchi bo‘lgan shaxslar milliy aholi bandligi agentligi tomonidan belgilangan namunaga muvofiq ariza berish yo‘li bilan o‘z faoliyati davomida istiqomat qilayotgan hududiy aholi bandlik agentliklari yordamiga murojaat etish huquqiga ega.
Ish bilan ta'minlash markazida roʻyxatdan oʻtish uchun siz ko‘rsatishingiz kerak boʻlgan xujjatlar (5 - chizma):
pasport yoki uning o‘rnini bosuvchi hujjat
Mehnat daftarchasi yoki uning koʻchirmasi

ta'lim to‘g‘risidagi hujjatlar, ta'lim va malaka to‘g‘risidagi hujjatlar, malakaga oid hujjatlar ,

oxirgi uch oy davomida oxirgi ish joyida o‘rtacha ish haqi

nogironlar toifasiga kiruvchi fuqarolar uchun-belgilangan tartibda berilgan va tavsiya etilgan xususiyat va mehnat sharoitlari to‘g‘risidagi

Ishsizlar tan olinishi mumkin emas:

16 yoshga toʻl magan shaxslar;
keksalik nafaqasi (keksa yoshdagi mehnat pensiyasining bir qismi), shu jumladan muddatidan oldin yoki uzoq xizmat uchun pensiya tayinlanganlar;
ta'lim to‘g‘risidagi hujjatlar, ta'lim va malaka to‘g‘risidagi hujjatlar, malakaga oid hujjatlar, ta'lim to‘g‘risidagi hujjatlar, ilmiy darajalar va ilmiy darajalar to‘g‘risidagi hujjatlar;
ish bilan ta'minlash xizmatida ro‘yxatdan o‘tgan kundan boshlab 10 kun ichida tegishli ishning ikkita variantidan, shu jumladan vaqtinchalik; ishdan bosh tortganagar ishsiz fuqaro tan olinishidan oldingi davrda yaxshi sababsiz unga munosib ish taklif qilish uchun bandlik xizmatiga kelmagan bo‘lsa.
birinchi marta ish izlayotganlar (ilgari ishlamagan) va ayni paytda kasb-hunar (mutaxassislik) bo‘lmagan va xizmatda ro‘yxatdan o‘tgan kundan boshlab 10 kun ichida rad etilgan;