98
99
136/202-sahifa
315 ISA (2019-yilda qayta ko‘rib chiqilgan), 21-band
315 ISA (2019-yilda qayta ko‘rib chiqilgan), 12(f) bandi
BOSHQA XALQARO STANDARTLARGA MUVOFIQ VA BOSHQA O‘ZGARTIRISh
Firibgarlik xavfi omillari, shuningdek, tashkilotning ichki nazorat tizimidagi firibgarlik qilish imkoniyatini beruvchi yoki rahbariyatning
firibgarlik harakatlariga munosabati yoki qobiliyatiga ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan sharoitlarga ham tegishli bo'lishi mumkin.
Firibgarlik rFiribgarlik harakatini ratsionalizatsiya qilishga imkon beruvchi munosabatni aks ettiruvchi xavf omillari auditor
tomonidan kuzatilishi mumkin emas. Shunga qaramay, auditor bunday ma'lumotlarning mavjudligini, masalan, korxonaning
nazorat muhitini zarur tushunish orqali bilib olishi mumkin. 99 1-ilovada tavsiflangan firibgarlik xavfi omillari auditorlar duch kelishi
mumkin bo'lgan keng ko'lamli vaziyatlarni qamrab olgan bo'lsa-da, ular faqat misollar va boshqa xavf omillari mavjud bo'lishi
mumkin.
Firibgarlik xavfi omillari nazoratni ko'rib chiqishdan oldin noto'g'ri ma'lumotlarga moyillikni keltirib chiqaradigan sharoitlardan kelib
chiqadigan imtiyozlar, bosimlar yoki imkoniyatlar bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Firibgarlik xavfi omillari, jumladan, qasddan
boshqaruvning tarafkashligi, ular o'ziga xos xavfga ta'sir qiladigan darajada, o'ziga xos xavf omillari hisoblanadi.98
• Firibgarlik harakatini ratsionalizatsiya qilish qobiliyati.
A32. Shuning uchun auditor firibgarlikning oldini olish va aniqlash uchun rahbariyat tomonidan ishlab chiqilgan, amalga oshirilgan va
qo'llab-quvvatlagan nazorat vositalari haqida tushunchaga ega bo'lishi muhimdir. Bunda, firibgarlik natijasida yuzaga kelgan
jiddiy noto'g'ri ma'lumotlar xavfini bartaraf etuvchi nazorat vositalarini aniqlashda auditor quyidagilarni o'rganishi mumkin:
A31. Rahbariyat o'zi tanlagan nazorat vositalarining tabiati va ko'lami hamda o'z zimmasiga olishni tanlagan xatarlarning tabiati va
darajasi to'g'risida xulosa chiqarishi mumkin. Firibgarlikning oldini olish va aniqlash uchun qaysi nazoratni amalga oshirish
kerakligini aniqlashda rahbariyat firibgarlik natijasida moliyaviy hisobotlarda jiddiy noto‘g‘ri ko‘rsatilishi mumkin bo‘lgan risklarni
hisobga oladi. Ushbu mulohazaning bir qismi sifatida rahbariyat erishilishi kerak bo'lgan firibgarlik tufayli jiddiy noto'g'ri ma'lumotlar
xavfini kamaytirish bilan bog'liq muayyan nazoratni amalga oshirish va qo'llab-quvvatlash iqtisodiy jihatdan samarali emas degan
xulosaga kelishi mumkin.
• Firibgarlik qilish imkoniyati; va
• Firibgarlik qilishga undash yoki bosim;
Firibgarlik bilan bog‘liq jiddiy noto‘g‘ri ma’lumotlar xavfini aniqlash va baholash hamda tashkilotning tegishli nazorat vositalarini
tushunish (Ma’lumot: 27-band)
A25. Soxta moliyaviy hisobotlar va aktivlarni o'zlashtirish bilan bog'liq firibgarlik xavfi omillariga misollar 1-ilovada keltirilgan. Ushbu
illyustrativ xavf omillari firibgarlik mavjud bo'lganda odatda mavjud bo'lgan uchta shart asosida tasniflanadi:
…
Daromadlarni tan olishda firibgarlik xavfi (Ma'lumot: 26-band)
…
Firibgarlik xavfi omillarini baholash (Ma’lumot: 24-band)
Do'stlaringiz bilan baham: