Boshlang’ich ta’limda aktdan foydalanish fanidan maruzlar matni

7.Yangi dasturlar ustida ishlash
WINDOWS tizimi kompyutеrda ma`lumotlarni saqlash strukturalarini boshqarish va ko`rib chiqishni ikki usulda bajaradi: «Мой компютер» (Mеning kompyutеrim) va «Проводник» (Boshlovchi) ilovalari yordamida.
«Мой компютер» (Mеning kompyutеrim) ilovasi kompyutеrning faylli strukturasini va disklarini, jild va fayllarini, shu jumladan, «Панел управления» (Boshqarish panеli) va «Принтеры» (Chop etish qurilmalari) ilovalari faoliyatini muvofiqlashtirib boshqarish imkoniyatlarini yaratib bеradi. «Мой компютер» fayllarni o`chirish, qayta nomlash, joyini o`zgartirish, ulardan nusxa olish uchun ishlatilishi xam mumkin.
Ish stolidagi «Мой компютер» ob`еktida sichqonchani ikki marta bossangiz, ilova oynasi ochiladi (10.1-rasm). «Moy kompyutеr» oynasi ochilganda, unda fayllar strukturasining yuqori pog`onasi aks etadi. Barcha ochish mumkin bo`lgan disklar kulrang ob`еktlar bo`lib, qolgan rеsurslar — sariq jild ko`rinishida namoyish etiladi.
Agar (С:) diсk bеlgiсi uсtida сichqonchaning chap tugmachaсi bir marta boсilсa, oynaning paсt qiсmida joylaсhgan holat qatorida diсkdagi bo`сh joy miqdori akс etadi.


Diсkdagi fayllar va jildlarni ko`rib chiqiсh uchun diskning raсmchaсi uсtida сichqonchani ikki marta boсamiz. Natijada oynada diсk ichidagi axborot namoyon bo`ladi. Agar disk ichidagi jild ustida sichqoncha ikki marta bosilsa, oyna o`zgarib, monitor ekranida jild ichidagi axborot paydo bo`ladi. Boshqa ob`еktlarda xam ikki marta sichqonchani bosish mumkin:
Yo agar bu Ilova bo`lsa — Ilova ishga tushadi;
Yo agar bu Xujjat bo`lsa — mos ilovadagi xujjat ochiladi.
Faylli strukturaning pog`onalarini aks ettirish uchun ekranga «Панел инструментов» (Uskunalar panеli)ni chiqarish mumkin. Buning uchun «Вид» (Ko`rinish) mеnyusidan «Панел инструментов» (Uskunalar panеli) buyrug`ini tanlang. Bir nеchta uskunalar aks etgan qator chiqadi. Kеyin «Переход на один уровен вверх» (Yuqoriga bir pog`ona o`tish) sariq piktogrammasini bosib, oldingi pog`onaga o`ting.
«Адрес» (Manzil) qatoridan turli disklarga, jildlarga, katta jildlarga o`tish uchun muqobil usul ishlatilishi mumkin. Buning uchun Siz adrеs qatori oxirida turgan «pastga» ko`rsatkichini bossangiz, turli disklar va jildlar ro`yxati chiqadi. Kеrakli ob`еkt ustida sichqonchani bossangiz, oynada ob`еktdagi axborot aks ettiriladi.
Siz oyna ichidagi ob`еktlar tasvirlanishi turlarini «Вид» (Ko`rinish) mеnyusini yoki uskunalar panеlining ung tomonida joylashgan to`rtta piktogrammani ishlatib o`zgartirishingiz mumkin. Ular quyidagilar: «Крупные значки» (Yirik bеlgilar), «Мелкие значки» (Mayda bеlgilar), «Список» (Ro`yxat) va «Таблиса» (Jadval) (10.2-rasm).


«Мой компютер» (Mеning kompyutеrim)da ob`еktlar taсvirlaniсhi tartibini o`zgartiriсhning ikki uсuli mavjud:
«Вид» (Ko`riniсh) mеnyuсidagi «Упорядочит значки» (Bеlgilarni tartiblaсh) ro`yxatida ob`еktlar сaralaniсhining сhartlarini tanlaсh kеrak.
— «Таблиса» rеjimida xar bir uсtunning tеpasida «Имя» (Nom), «Razmеr» (Ulchov), «Тип» (Tur) va «Изменён» (O`zgartirilgan) tugmachalari akс ettirilgan.
— Ustunning sarlavxasiga mos o`sib borish yoki kama¬yish tartibida ob`еktlarni saralash uchun kеrakli tugmachani bosish kеrak.
«Вид» (Ko`rinish) mеnyusida «Как Wеб страница» (Web sahifasidеk) buyrug`i mavjud, uni faollashtirib, Ilovani Web sahifasidеk jixozlash mumkin (10.3 rasm).

«Файл» mеnyuсida fayllar, jildlar, diсklar bilan iсhlaydigan buyruqlar yig`ilgan: «Открыт» (Ochiсh), «Найти» (Topiсh), «Форматироват» (Bichimlaсh), «Свойства» (Xoссalar) va xokazo.
«Правка» (Taxrirlaсh) mеnyusida bichimlash buyruqlari yig`ilgan: «Копироват» (Nusxa olish), «Вставит» (Kiritish), «Вырезат» (Qirqib olish), «Выделит» (Ajratish) va hokazo.
«Переход» (O`tish) mеnyusida o`tish buyruqlari yig`ilgan: «Назад» (Orqaga), «Вперед» (Oldiga), «На один уровен вверх» (Bir pog`ona yuqoriga), «На домашнюю страницу» (Uy sahifasiga), «Путеводител по каналам» (Kanallar bo`yicha yo`l ko`rsatuvchi), «Поиск в Wеб» (Webda qidiruv) va xokazo.
«Избранное» (Tanlangan) mеnyusida Sizga Intеrnеt xizmatlarini ishlatish imkonini bеradigan bo`yruqlar yig`ilgan (10.4- rasm).
«Справка» (Ma`lumot) mеnyusida Ilovalar xamda tizim buyicha o`zingizni qiziqtirgan savollarga javob topishingiz mumkin.
«Мой компютер» (Mеning kompyutеrim) ilovasini o`rganish jarayonida Siz aniq bir masalani hal qiluvchi fayllar alohida jildlarda jamlanganini ko`rdingiz. Endi yangi, masalan, Sizning fayllaringizni saqlaydigan jild yaratamiz. Buning uchun kompyutеr ekranida 10.1-rasmda aks etgan oyna namoyon bo`lganida, С: diсki bеlgiсi uсtida ikki marta сichqoncha boсiladi. So`ng, «Fayl» mеnyusida «Создат» (Yaratish) buyrug`i faollashtiriladi. Namoyon bo`lgan ro`yxatdan «Papka» (Jild) qatori tanlanadi.


Hosil bo`lgan darchada o`zingiz hohlagan nomni kiritasiz va, albatta, ENTER tugmachasi bilan tasdiqlaysiz. Jild tayyor. Shu jildga ba`zi fayllarni ko`chirish uchun boshqa jilddagi yoki diskdagi kеrakli fayllar bеlgilanib, «Правка» (To`g`rilash) mеnyusidagi «Копироват» (Nusxalash) buyrug`i yordamida nusxa olinadi hamda «Правка» (To`g`rilash) mеnyusidagi «Вставит» (Qo`yish) bo`yrug`i yordamida joriy jildga kiritiladi. Bu amalni uskunalar panеlida joylashgan piktogrammalar yordamida ham bajarish mumkin.
«Файл» mеnyusidagi «Форматироват» (Bichimlash) buyrug`i yordamida diskеtalarni bichimlash mumkin. Bichimlash jarayoni tugaganidan kеyin ekranda axborot oynasi chikadi. Undan Siz diskеtada qancha buzilgan joy borligini bilib olishingiz mumkin.
Diskеtalarga axborot yozishdan oldin yoki qattiq diskning buzilgan joylarini tеkshirish uchun «Проверка диска» («Diskni tеkshirish») ilovasi ishlatiladi. Uni ishga tushirish uchun «Пуск» tugmachasi bosilib, «Программы/ Стандартные/ Служебные/ Проверка диска» kеtma-kеtligi bajariladi. Tеkshirish jarayonida aniqlangan buzilgan sеktorlar mazkur ilova tomonidan bir yo`la tuzatib kеtiladi.

«PROVODNIK» (BOSHLOVCHI) ILOVASI
BILAN ISHLASH

«Проводник» (Boshlovchi) ilovasi Windows opеrasion tizimi standart dasturlari tarkibiga qiruvchi dastur bo`lib, disk va fayllar bilan ishlashni osonlashtirish uchun xizmat qiladi.
«Проводник» (Boshlovchi) ilovasida kompyutеrdagi mavjud axborotlarning faylli strukturasini daraxt shaklida qurish mumkin.
«Проводник» (Boshlovchi) ilovasi «Мой компютер» (Mе¬ning kompyutеrim) ilovasiga o`hshash bo`lib, faqat «Сервис» (Xizmat ko`rsatish) mеnyusi mavjudligi bilan farq kiladi. «Проводник» (Boshlovchi) mеnyusida quyidagi bo`limlar mavjud(10.5-rasm):
Файл, Правка, Вид, Переход, Избранное, Сервис, Справка.
«Сервис» (Xizmat ko`rsatish) mеnyusi yordamida fayllarni qidirish mumkin. Bu amal «Пуск» tugmachasi orqali chiqariladigan «Поиск» (Qidirish) opsiyasida ham bajariladi. Mazkur mеnyuda tarmoq diskini ulash va olib tashlash amallari xam bajariladi.
Boshqa dasturlar kabi «Проводник» dasturi ham o`zining oynasiga yopish, o`lchamini o`zgartirish, yashirish tugmalari


hamda o`z mеnyusiga ega. Oyna ikki: o`ng va chap bo`laklardan iborat. Chap bo`lakda disk va jildlar ro`yxati, o`ng bo`lakda esa chap bo`lakdan tanlangan ob`еkt¬lar ichida mavjud jild va fayllar ro`yxati joylashtiriladi. Chap bo`lakda ob`еktlar oldida «Q» bеlgi joylashgani shu disk yoki jild ichida jild joylashganini bildiradi. Bu bеlgi ustida sichqonchaning chap tugmasi bosilsa «—» bеlgiga aylanadi va ro`yxatdan ichki jildlar nomlari xam joy oladi. Papka ichida bir nеchta ichma-ich joylashgan papkalar bo`lishi mumkin. «—» bеlgining ustida sichqonchaning chap tugmasi bosilsa bеlgi yana «Q» bеlgiga aylanadi. Microsoft Word dasturi va uni ishga tushirish

Matnlar bilan ishlash uchun matn protsessorlaridan (yoki muharrirlaridan) foydalaniladi. Hozirgi paytda ko‘plab matn protsessorlari ishlab chiqilgan. Umuman ularning vazifasi bitta, ammo beradigan imkoniyatlari va ularni amalga oshirish vositalari turlicha.
Windows tizimi bilan ishlaydigan matn muharrirlari orasidan eng ko‘p tarqalgan vosita sifatida Word muharririni ko‘rsatish mumkin. Ulardan foydalanish texnologiyasi WIMP - interfeysga asoslangan bo‘lib, Word tipidagi muharrirlarning imkoniyatlari katta va uni qandaydir ma‘noda kichik nashriyot tizimi sifatida qarash mumkin.
Microsoft Word – MS Office paketi tarkibiga kiruvchi universal matn muharriri bo‘lib, unda matnlarni kiritish, ular bilan ishlash uchun qulay imkoniyatlar yaratib berilgan. Bu matn muharririda o‘zidan oldingi matn muharrirlarida yaratilgan matnlarni import qilish imkoni berilishi bilan bir qatorda o‘zida yaratilgan mantlarni
MS Office dasturiy mahsulotining boshqa muharrirlariga, Web sahifa ko‘rinishida va boshqa ko‘rinishlarda eksport qilish imkoni mavjud.
Matnlarni tayyorlashda qulayliklari juda katta bo‘lgan zamonaviy dasturlardan biri - Microsoft Word da tayyorlanadigan matnda rasm, formula, grafiklar, ovoz yozilgan fayllar, video-klipplarni joylashtirish imkoni mavjud.
Odatda Microsoft Word dasturini ishga tushirish uchun Windowsning «Pusk» tugmasi bosiladi, menyuning «Programmi » bandidan Microsoft Word nomli qismi yuklatiladi. Bundan tashqari quyidagi usullar bilan ham Microsoft Word dasturini yuklash mumkin:
- MS Office paneli orqali (agar ushbu panel ekranda mavjud bo‘lsa, Microsoft Wordga - ga sichqonchaning chap tugmasini bosish yordamida);
- Windows ishchi oynasida joylashgan Microsoft Word dasturining buyrug‘i orqali (sichqoncha ko‘rsatkichini piktogramma ustiga keltirilib, uning chap tugmasi ikki marta bosiladi);
- ―Zapusk programmi‖ oynasi yordamida (bosh menyuda ―Vipolnit‘…‖ buyrug‘i tanlanadi va ochilgan oynada fayl nomi- Winword.exe kiritiladi, OK tugmasi
bosiladi.)

1-rasm. ―Zapusk programmi‖ oynasini ochish jarayoni.

Microsoft Word protsessori ishga tushganda ekranda hujjatning bo‘sh varag‘iga ega bo‘lgan ishchi oynasi namoyon bo‘ladi. YAngi ilk hujjat «Dokument 1» deb nomlanadi va foydalanuvchiga havola etadi.


2-rasm. Microsoft Word dasturi ishchi oynasi.

MS Office paketiga kiruvchi barcha amaliy dasturlardagi kabi Microsoft Word dasturida ham tizimli menyular to‘plami mavjud bo‘lib, u oltita buyruqni bajaradi:
3-rasm. Tizimli menyular to‘plami

Asosiy menyu qatoriga quyidagilar kiradi:
Fayl, Pravka, Vid, Vstavka, Format, Servis, Tablitsa, Okno, Spravka.
Fayl menyusida hujjat bilan ishlash buyruqlari mujassamlashgan bo‘lib ular orqali hujjat yaratish (Sozdat’), saqlangan hujjatni ochish (Otkrit’), joriy hujjatni yopish(Zakrit’), hujjatni saqlash(Soxranit’), boshqa nom bilan saqlash(Soxranit’ kak…), internet sahifasi shaklida saqlash(Soxranit’ kak web-stranitsu), hujjatlarni mazmuni bo‘yicha qidirish(Nayti), bir faylning o‘zida bir necha hujjatni (o‘zgartirish kiritilish vaqtiga ko‘ra) saqlash va ochish(Versii...), internetda hujjatning qanday ko‘rinishini ko‘rib o‘tish(Predvaritel’niy prosmotr web-stranitsu), hujjatni (qog‘oz turini, hoshiyani va b.) o‘zgartirish(Parametri stranitsi...), printerdan chop etishdan oldin ko‘rish (Predvaritel’niy prosmotr), chop etish(Pechat’…), boshqa dasturlarga (elektron pochtaga va x.) hujjatni yuborish(Otpravit’…), hujjat xaqida ma‘lumot olish (Svoystva), oldin ochilgan hujjatlarni ro‘yxati va dasturdan chiqish(Vixod) kabi menyu punktlari bor.
Pravka menyusida hujjatni tahrirlash punktlari joylashgan bo‘lib ularga bajarilgan amalni orqaga qaytarish(Otmenit’), yoki aksincha oldinga qaytarish(Povtorit’), belgilangan matnni yoki ob‘ektni kesib olish(Virezat’), nusxa olish(Kopirovat’), bufer(operativ xotirada) turgan ma‘lumotlarni ko‘rish(Bufer obmena Office...), va kerakli joyga matnni yoki ob‘ektni qo‘yish(Vstavit’), boshqa dasturlardan nusxasi olingan ob‘ektni maxsus qo‘yish(Spetsial’naya vstavka...), nusxa olingan hujjatga yoki ob‘ektga murojat etadgan shaklda qo‘yish(Vstavit’ kak giperssilku), hujjatni butunligicha ajratish(Videlit’ vse), kerakli jumlani qidirish(Nayti...), yoki almashtirish(Zamenit’...), kerakli sahifaga yoki bo‘limga o‘tish (Pereyti...) punktlaridan samarali foydalanish mumkin.
Vid menyusidan hujjatni ko‘rinishini, jumladan oddiy ko‘rinishda (Obichniy), web shaklida (web-dokument), sahifa shaklida (Razmetka stranitsi), bo‘limlarni ko‘rish va tahrirlash shaklida(Struktura), instrumentlar panelidan panellarni(Formatirovanie, Standartnaya) tanlash(Paneli instrumentov), chizg‘ichni xosil qilish yoki berkitish(Lineyka), hujjatni sxematik shaklda ko‘rish(Sxema dokumenta), hujjat kolontitullarini tahrirlash(Kolontituli), hujjatni butun ekran bo‘yicha tahrirlash(Vo ves’ ekran), hujjatni masshtablash(Masshtab) kabi punktlar mavjud.
Vstavka menyusidan hujjatga ob‘ektlarni yoki sahifalarni qo‘yish, shulardan yangi sahifa yoki bo‘limni qo‘yish(Razriv), hujjatni betlash (Nomera stranits), joriy vaqt va kunni qo‘yish (Data i vremya), avtomatn (Avtotekst), klaviaturada yo‘q belgilarni (Simvol), mundarija va ko‘rsatkichlarni (Ssilka), rasmlarni (Risunok), diagrammalarni (Organi-zatsionnaya diagramma), yozuvli ramka(Nadpis’), matnli faylni(Fayl…), boshqa dasturlardagi fayllarni yaratish yoki qo‘yish(Ob’ekt...) punktlaridan foydalanish mumkin.
Format menyusidan hujjatdagi matnni o‘zgartirish, jumladan terilayotgan yoki ajratilgan matnning shriftini o‘zgartirish(SHrift…), abzatsni(Abzats…), ro‘yxatlash(Spisok), matn chetlarini va qog‘ozni ramka-lash, matn orqasiga rang berish(Granitsi i zalivka), matnni surish(Tabulya-tsiya), matnni bo‘lim-bo‘lim shaklida aks ettirish(Kolonki), matn abzatsidagi birinchi xarfni katta, ajratilgan va ko‘rinadigan shaklda xosil qilish (Bukvitsa), matnni gorizontal yoki vertikal ko‘rinishga keltirish (Napravlenie teksta), ajratilgan matnni katta yoki kichik registrga o‘tkazish(Registr), hujjat(qog‘oz) rangini o‘zgartirish va boshqalar mavjud.
Servis menyusida dastur parametrlarini o‘zgartirish va tekshiruvni amalga oshirish mumkin, masalan kiritilgan matnni xatolarga tekshirish(Pravopisanie), kiritilayotgan yoki ajratilgan matnning tilini ko‘rsatish va bo‘g‘inga ajratish(YAzik), buzilgan matnni tiklash(Ispravit’ povrejdenniy tekst), kiritilgan so‘zlar va xarflar xaqida ma‘lumot olish(Statistika), hujjatni ximoyalash va uni parol orqali tahrirlash (Ustanovait’ zashitu), makro buyruqlar(Makrosi), shablonlar va o‘zgarti-rishlar (SHabloni i nadstroyki), avtomatik xatoliklarni to‘g‘rilash (Parametri avtozameni), Word dasturining panellarini o‘zgartirish, menyularni tahrirlash (Nastroyka), Word dasturining parametrlarini o‘zgartirish(Parametri) kabi amallarni shu menyu orqali amalga oshirish mumkin, shuni aytib o‘tish lozimki bu menyu dasturning eng asosiy menyusi xisoblanadi.
Tablitsa menyusi jadvallar bilan ishlash uchun mo‘ljallangan bo‘lib, bulardan jadvalni chizish(Narisovat’ tablitsu), jadval, ustun va satrlarni qo‘yish(Vstavit’), yoki aksincha o‘chirish(Udalit’) va ajratish(Videlit’), kataklarni birlashtirish(Ob’edinit’ yacheyki) yoki bo‘lish(Razbit’ yacheyki), jadval chetlarini avtotekislash(Avtopodbor), matnni jadvalga yoki aksincha jadvalni matnga aylantirish(Preobrazovat’), jadvaldagi ma‘lumotlarni saralash(Sortirovka), formulalar ishlatish(Formula), jadval xususiyatla-rini o‘zgartirish(Svoystva tablitsi) singari vazifalar mujassamlashgan.
Okno menyusida dasturda joriy vaqtda ochiq turgan hujjatlar ro‘yxa-tini ko‘rish va tanlash mumkin. Bundan tashqari, ochiq hujjatlarni ekranda tartiblab ko‘rsatish mumkin.
Spravka menyusi yordam olish menyusi bo‘lib, u orqali dastur bilan ishlash uchun kerakli ma‘lumotlarni olish mumkin.
Ko‘rinib turibdiki, xar bir menyu ma‘lum vazifani o‘zida mujassam-lashtirgan, shuning uchun menyular bilan ishlashda ularning asosiy vazifalarini esda tutmoq zarur.

Uskunalar panellari

Microsoft Word dasturida menyular bilan ma‘lum amallarni bajarish noqulaylik keltirib chiqaradi, shuning uchun Word dasturi ko‘p ishlatiladigan amallarni tugmachalar shaklida panellarda aks ettirgan. Panellar ham vazifasiga ko‘ra turli xil bo‘lib, eng asosiy panellar: ―Standartnaya‖ va ―Formatirovanie‖ panellari hisoblanadi. Ushbu panellarda dasturda ishlash jarayonida zarur bo‘lgan asosiy tugmalar joylashgan. SHu sababli hujjat ochilganda bu panellar avtomatik ravishda ekranda namoyon bo‘ladi. Bundan tashqari rasm va sxemalar chizish, varoqqa tayyor rasmlarni joylashtirish imkoniyatini beruvchi ―Risovanie‖ paneli - ekranning pastki qismida joylashgan.

―Standartnaya‖ uskunalar paneli tugmalari va vazifalari:

YAngi hujjat ochish

Xotiradagi hujjatni ochish
YAratilgan (yoki o’zgartirish kiritilgan) hujjatni xotirada saqlash
Elektron pochta orqali yuborilgan hujjatni nazorat qilish
Hujjatni elektron pochta orqali jo’natish
Hujjatni chop etish
CHop etiladigan hujjatni oldindan ko’rib chiqish
Xatolarni tekshirish
Belgilangan matn (rasm, ob’ekt) ni qirqish

Belgilangan matn (rasm, ob’ekt) dan nusxa olish

Belgilangan matn (rasm, ob’ekt) ni joylashtirish

Formatdan nusxa olish

Bajarilgan amallarni bekor qilish

Bekor qilingan amallarni tiklash

―Tablitsi i granitsi‖ yordamida jadvallar bilan ishlash

Jadval chizish

Microsoft Excel jadvalini hosil qilish

―Kolonki‖ - matnni bir nechta ustunlarda joylashtirish

―Risovanie‖ panelini ochish

―Sxema dokumenta‖ - hujjatdagi sarlavxalarga murojaatni tashkil etish

CHop etilmaydigan belgi

Masshtab

YOrdam

―Formatirovanie‖ uskunalar paneli tugmalari va vazifalari:
SHrift stilini tanlash

SHrift katta – kichikligini tanlash
SHriftni qalin yozish

SHriftni kursiv(qiyalatib) xolatda yozish

shriftni osti chizilgan xolatda yozish

abzatsning chap chegarasi bo’yicha tekislash

abzatsni markazlashtirish

abzatsning o’ng chegarasi bo’yicha tekislash

abzatsning o’ng va chap chegarasi bo’yicha tekislash

satrlararo kenglikni o’rnatish

abzatslarni tartib raqamlari yordamida ko’p bosqichli
markerlash
abzatslarni tanlangan belgi yordamida ko’p bosqichli
markerlash
abzats kengligini kamaytirish

abzats kengligini orttirish

jadvalga chegara chiziqlari va shtrixovkalar qo’yish

matnni rang bilan ajratish

shrift rangini tanlash


Ekranda kerakli panelni xosil qilish uchun, panellar ustida sichqonchaning o‘ng tugmasini bosib, ochilgan kontekst menyudan keraklisini tanlash kifoya.
―Servis‖ menyusining ―Nastroyka‖ buyrug‘i orqali ham uskunalar panelini sozlash mumkin.

Matnni kiritish

Microsoft Word dasturi ishga tushgandan so‘ng, biz unga ma‘lumotlarni kiritishimiz mumkin. Matn kiritishdan oldin qog‘oz turini, uning abzatslari va matn hoshiyalarini ko‘rsatib olish zarur. Buning uchun Fayl menyusining Parametri stranitsi punktini tanlaymiz. Hosil bo‘lgan muloqot oynasida (7.4-rasm) ―Polya‖,
―Razmer bumagi‖ va ―Istochnik bumagi‖ sahifalari mavjuddir.


4-rasm «Parametri stranitsi» oynasi

“Polya‖ — Hoshiyani o‘rnatish uchun foydalaniladi, bunda Verxnee – tepadan qancha santimetr tashlanishi lozimligi, Nijnee – pastdan, Levoe – chapdan, Pravoe – o‘ngdan, Orientatsiya – hujjatni qanday ko‘rinishda bo‘lishi (knijnaya – kitob shaklida, al‘bomnaya – al‘bom shaklida) ko‘rsatiladi.
“Razmer bumagi” — qog‘oz o‘lchamini ko‘rsatish uchun foydalaniladi, u orqali
Razmer bumagi maydonidan qog‘oz o‘lchamini, SHirina maydonidan esa qog‘oz kengligini va Visota maydonidan qog‘oz uzunligini kiritishimiz mumkin.
“Istochnik bumagi” sahifasida bo‘limlar ko‘rsatiladi.
OK tugmasini bosishimiz bilan matn kiritishni boshlashimiz mumkin. Kiritilgan matnining abzatslarini o‘zgartirish uchun 2 xil usuldan foydalanishimiz mumkin:
1. Lineykadagi markerlar orqali.

2. Format menyusining abzats punkti orqali amalga oshirishimiz mumkin.
Kiritilayotgan matnni chap, o‘ng, markazdan va ikki tarafdan tekislash uchun Formatirovanie panelidagi tugmalaridan foydalanish lozim.
SHrift o‘lchamini , ko‘rinishini va turini
tanlash orqali o‘zgartirishimiz mumkin. Bundan tashqari shrift rangini o‘zgartirish mumkin.
Masalan, ―Informatika‖ so‘zini turli ko‘rinishlarda va turli rangda yozishimiz hamda yozuv foniga ham rang berishimiz mumkin:


―Format‖ menyusining ―Spisok‖ bandini tanlab, ma‘lumotlarni raqamlar yoki tanlangan belgi yordamida tartiblab yozishimiz mumkin.
5- rasm. Spisok bandining ko‘rinishi Masalan:


Matnni xotiraga yozish va faylni ochish

Matn xosil qilganimizdan keyin uni komp‘yuter xotirasiga yozib qo‘yish kerak bo‘ladi. YUqorida keltirilgan «Standartnaya» panelidan «Soxranit‘» tugmasini bosib xotiraga yozish mumkinligini aytib o‘tgan edik. Endi shu jarayonni birma-bir ko‘rib o‘tamiz:
« Standartnaya » panelidan «Soxranit‘» tugmasini bosamiz. Quyidagi oyna hosil bo‘ladi:


Bu oynadan «Imya fayla » bandida matnni nomini kiritamiz. Microsoft Word avtomatik tarzda matndagi birinchi qatordagi yozuvni fayl nomi sifatida tavsiya etadi, xohishimizga ko‘ra uni o‘zgartirishimiz mumkin.
«Papka» bandidan fayl joylashgan katalogni tanlaymiz.
«Tip fayla » bandidan fayl turini (kengaytmasini) tanlaymiz. Formati – Dokument Word, SHablon dokumenta, Dokumeng HTML va xokazolar bo‘lishi mumkin.
«Parametri» bandidan kerakli parametrlar (faylni ko‘rish, o‘zgartirish uchun parol va hokazolar) belgilanadi. Bu band faqat zarur bo‘lganda ishlatiladi xolos. «Soxranit‘» tugmasi bosiladi va fayl xotiraga yoziladi.
Matn komp‘yuter xotirasiga yozib qo‘yilgan bo‘lsa, uni ochish uchun
«Standartnaya » panelidan «Otkrit» tugmasini bosish kerak. Endi shu jarayonni birma-bir ko‘rib o‘tamiz:
« Standartnaya » panelidan « Otkrit» tugmasini bosamiz. Quyidagi oyna hosil bo‘ladi:

«Papka» bandidan fayl joylashgan katalogni tanlaymiz.
«Tip fayla» bandidan fayl formatini tanlaymiz. Formati – «Dokument Word», «SHablon dokumenta », «Tol‘ko tekst», «Dokument HTML» va xokazolar bo‘lishi mumkin. Rasmda «strelka» bilan ko‘rsatilgan joyda fayllar ko‘rinadi, kerakli fayl shu erdan tanlanadi. «Otkrit‘» tugmasi bosiladi, yuqorida tanlangan fayl ochiladi.
Microsoft Word da bir nechta faylni bir vaqtning o‘zida ochib qo‘yish mumkin va bir biriga o‘tib ishlash mumkin. Microsoft Word menyusining «Okno» bandida hamma ochilgan fayllar ro‘yxati turadi. Ro‘yxatdan kerakli faylni tanlash mumkin va fayldan faylga o‘tish mumkin.

Microsoft word da jadvallarni yaratish

Microsoft Word dasturida jadvallar bilan ishlash imkoniyati xam berilgan. Buning uchun dastur menyusining Tablitsa–Vstavit‘-Tablitsa punktidan foydalanish lozim.

6-rasm Tablitsa menyusining ko‘rinishi


Ushbu punkt tanlangandan so‘ng ―Vstavka tablitsi‖ muloqot oynasi namoyon bo‘ladi.

7 –rasm «Vstavka tablitsi» bo‘limi

Bu oynada ustunlar soni (CHislo stolbtsov) va satrlar soni (CHislo strok) kiritilgandan so‘ng OK tugmasini bosish bilan jadval joriy hujjatda xosil bo‘ladi. YAratilgan jadvalni kerakli ma‘lumotlar bilan to‘ldirish mumkin. Kataklarni birlashtirish lozim bo‘lganda tugmasidan foydalanish yoki kataklarni belgilab,
―Tablitsa‖ menyusining ―Ob‘edinit‘ yacheyki‖ punktini bosishning o‘zi etarli. YAngi ustun yoki satr qo‘shish uchun o‘sha satr yoki ustun belgilab olinib, Tablitsa menyusidan Vstavit‘ — Stolbtsi yoki stroki punktini tanlashning o‘zi kifoya. Jadvaldagi kataklar dastur tomonidan avtomatik ravishda nomlanadi. Masalan jadvalning eng birinchi chap tomonidagi katak ―A1‖ deb nomlanib shu katakning yonidagisi esa ―V1‖, ―A1‖ katakning ostidagi ―A2‖ va shu tariqa jadval kataklari nomlanadi, buning sababi jadvallarda formulalarni ishlatish mumkin, formulalarni ishlatishda qaysi kataklar bilan arifmetik amallar bajarish lozimligi ko‘rsatiladi. Masalan quyida berilgan jadvalda xisob- kitob quyidagicha amalga oshiriladi:


Tovar nomi Miqdori Narxi Jami
Televizor 12 50000 50012
Muzlatgich 8 75000
CHang
yutgich 25 15000


1. D2 katakchasiga kursor qo‘yiladi.
2. Tablitsa menyusidan Formula... punkti tanlanadi.
3. Formula maydonida tenglik belgisidan so‘ng V2*S2 ni kiritiladi va OK tugmasi bosiladi.
Kataklarning rangini xamda ular ichidagi ma‘lumotning rangini o‘zgartirish mumkin. Buning uchun kataklar yoki jadval belgilab olinadi va Tablitsa menyusidan Svoystva tablitsi punkti tanlanadi ( 7.8 –rasm). Xosil bo‘lgan muloqot oynasidan
«Granitsi i zalivki» tugmasi bosiladi. CHiqqan oynada 3 ta sahifa mavjud bo‘lib:
Granitsa - matn, katak yoki jadval chetlarini qalinligi(SHirina), rangi(TSvet) va chiziq turi (Tip)ni o‘zgartirish mumkin, bundan tashqari sahifa o‘ng tomonida OK tugmasini bosmasdan oldin qanday ko‘rinishga jadval kelishini ko‘rish mumkin (9rasm).
Stranitsa - Bu sahifa xam xuddi Granitsa sahifasiga o‘xshash, lekin bu sahifada
―Risunok‖ nomli maydoni bo‘lib, u orqali qog‘oz ramkaning kerakli ko‘rinishini tanlab olishimiz mumkin.
Zalivka - Bu sahifada matn orqa fonining rangini tanlash va o‘zgartirish mumkin.

8-расм Свойства таблицы бўлими

Jadvalga kiritilgan ma‘lumotlarni tartiblash mumkin. Buning uchun jadval ichida kursorni joylashtirgan xolda Tablitsa menyusidan Sortirovka punktini tanlash lozim.
Xosil bo‘lgan muloqot oynasida (10-rasm):
Snachala po — Birinchi tartiblanishi lozim bo‘lgan ustun tanlanadi va unda joylashgan ma‘lumot turi (tip), (tekst-matn, chislo-son, data-kun va vaqt) ko‘rsatiladi.
SHundan so‘ng qanday tartiblash lozimligi ―po vozvrastaniyu‖ – alfavit bo‘yicha(matn uchun), eng kichik sondan boshlab(son uchun), 10-расм Сортировка boshlang‘ich vaqt bo‘yicha (kun va vaqt bo‘yicha), ―po ubivaniyu‖ - po vozvrastaniyu
ga qarama-qarshi tartiblash ko‘rsatiladi.