Boshlang`ich talim pedagogikasi fakulteti 2-3-kurs talabalari uchun ona tili o`qitish metodikasi fanidan ma’ruzalar matni

Birinchi dars – yangi materialni o’rganish va mustahkamlash. Darsning maqsadi: bolalarning boshlang’ich sinfda otlarning kelishiklar bilan turlanishiga doir o’rgangan bilimlarini yanada kengaytirish. Dastlab, o’quvchilarning boshlang’ich sinflarda kelishiklar mavzusi va otlarning egalik qo’shimchalari bilan turlanishiga oid bilimlarini tekshirish, esga tushirish uchun quyidagicha mustaqil ish tashkil etildi:

Qishlog’imiz, daftarimning, chaqirig’ini, shahrimizda, o’quvchilarimizdan so’zlari diktovka qilib yozdirildi, so’ngra egalik qo’shimchalarining tagiga bir marta kelishik qo’shimchalarining tagiga ikki marta chizish topshirildi. O’quvchilar ishni bajargach, suhbat o’tkazildi, kelishiklarning soni, so’roqlari aniqlandi. So’z tarkibida oldin egalik, keyin kelishik qo’shimchalarining kelishi ta’kidlandi. Shundan keyin yangi mavzuni tushuntirishga o’tildi. Doskaga quyidagi jadvalni ilib, o’quvchilar diqqati maktab so’zi va unga qo’shilgan qo’shimchalarga tortildi.

MAKTAB

Maktab – bilim va tarbiya o’chog’i. Maktabning mulkini ehtiyot qilib saqla! Maktabni sevsang, maqsadingga etasan. Maktabga qatnaganimdan beri sira dars qoldirganim yo’q. Maktabda o’qiymiz va hunar o’rganamiz. Maktabdan kelgandan so’ng onamga yordam beraman.

Kelishiklar nomi	Qo’shimchasi	So’roqlari
1. Bosh kelishik 2. Qaratqich kelishigi 3. Tushum kelishigi 4. Jo’nalish kelishigi 5. O’rin-payt kelishigi 6.Chiqish kelishigi	- -ning -ni -ga (ka, qa) -da -dan	kim?, nima? kimning?, nimaning? kimni?, nimani? kimga?, nimaga?, kimda?, nimada?, qaerda? kimdan?, nimadan? qaerdan?

Jadvaldagi har bir gapda maktab so’zi qanday qo’shimcha olganligi aytildi, keyin kelishiklar aks ettirilgan jadval bo’yicha har bir kelishikka izoh berildi.

Kelishiklar, ularning qo’shimchalari, so’roqlari, ma’nolari tushuntirilgach, o’rganilgan mavzuni mustahkamlash ustida ish qilindi:

1) berilgan so’zlarni kelishik qo’shimchalari bilan turlash;

2) izohli yozuv: Tumanimiz paxta rejasini bajardi gapini bir o’quvchi izohlab yozadi, boshqa o’quvchilar daftarlariga yozishadi. Tumanimiz so’zida tuman o’zagi, -imiz – egalik qo’shimchasi, birinchi shaxs ko’plikda, bosh kelishikda, gapda ega, tu-ma-ni-miz shaklida bo’g’inlarga ajratiladi: paxta – qaratqich kelishigida, lekin kelishik qo’shimchasi tushib qolgan, ikki bo’g’inli so’z, birinchi bo’g’inning oxirida h emas, x yoziladi: rejasini – tushum kelishigidagi ot va sh.k.

3) darslik mashqlari ustida ishlash. So’ngra dars yakunlanib o’quvchilar bilimi baholandi.