|
Bog’lanishli nutq.
Boshlang’ich sinflarda olib boriladigan ta’limiy ishlarning asosiy yo’nalishlaridan biri o’quvchilarning og’zaki va yozma nutqini o’stirish, muomala odobini shakllantirish hisoblanadi.
O’quvchilar nutqini ostirish ustida ishlash savod o’rgatichning birinchi kunlaridanoq boshlanib,o’qish va ona tili darslari,atrofimizdagi olam,matematika va boshqa fanlar,cinfdan tashqari mashg’ulotlar bilan bog’liq holda uzchillik bilan davom ettiriladi.Nutqiy mashqlardan bog’lanishli nutqqa oid og’zaki va yozma mashqlarga alohida ahamiyat beriladi.”Sinfda,sinfdan tashqari oqish va nutq o’stirish dasturiga ko’ra o’qilga matnni qayta hikoyalash(og’zaki bayon) oqiganlar,ko’rgan bilganlari,eshitganlari asosida ogh’zaki hikoya tuzish(insho)ga oid og’zaki mashqlar o’tkaziladi.
Fonetika,grammatika,imlo va nutq o’stirish dasturiga ko’ra kichik yoshdagi o’quvchilarning yoshlariga mos ravishda namuna asosida
matn tusidhga va uni lug’aviy-imloviy tayyorgarlikdan so’ng o’qituvchi yordamida yozish(bayon) ga doir ko’rgan bilganlari,o’qiganlari,kuzatishlari asosida matn tuzishlariga,ya’ni inshoga oid mashqlarni bajarishga o’rgatib boriladi.
Fonetika, grammatika, imlo va nutq o’stirish dasturiga ko’ra kichik yoshdagi o’quvchilarning yoshlariga mos-ravishda namuna asosida matn tuzishga va uni lug’aviy -imloviy tayyorgarlikdan so’ng o’qituvchi yordamida yozishga doir ko’rgan bilganlari, o’qiganlari, kuzatishlari asosida matn tuzilmalariga, ya’ni inshoga oid mashqlarni bajarishga o’rgatib beriladi.
O’quvchilarning o’zgalar fikri va matnni ahglash malakalarini shakllantirishda quyidagi uslublardan foydalanish mumkin
Ona tili darsida o’tgan soatda o’tilgan “ish xarakatini boshqalarga so’zlab” mavzuni takrorlash va o’quvchining o’zlashtirishini aniqlash maqsadida sinfsagi o’quvchilarga o’tilgan mavzuga mos vazifa beriladi.Sinf taxtasiga bahor fasli tasvirlangan rasmni ilib qo’yiladi.Rasmdagi ish xarakatini bildirgan so’zlarni topib yozish kerakligi aytiladi.
-keldi, isidi, oqdi, chiqardi,ochildi,ekildi,parvarish qilindi,ochdi kabi so’zlar tanlab yoziladi,O’quvchilar yozilgan so’zlarni o’qiydilar.Savollar beriladi.
-nima uchun bu so’zlarni yozdingiz?
-fe’l qanday so’roqlarga javob bo’ladi?
fe’l drb nimaga aytiladi?
O’quvchilar fe’l haqida bilganlarni aytadilar.
-Bu so’zlar narsani ish xarakatini bildiradi.
-Fe’l nima qildi?nima qiladi?nima qilyapti? so’roqlariga javob bo’ladi.
-Fe’l narsani ish xarakatini bildirib nima qilgi?nima qiladi?nima qiluapti? so’roqlariga javob bo’ladi.
“Bahor” mavzusida hikoya yozish vazifasi beriladi.Sinfda qancha o’quvchi bo’lsa shunsha hikoya yozadilar. 3-4 o’quvchidan yozgan hikoyasi o’qitiladi.O’quvchilarga yana vazifa beriladi.
- Ish xarakatini bildirgan so’zlarni tagiga chizing.Vazifa o’qituvchi tomonidan nazorat qilib boriladi va qaysi so’zlarni ragiga chizganligini aniqlash maqsadida. o’quvchilardan so’raladi.O’qituvchi bu uslubda o’tilgan mavzuni qanday o’zlashtirganliklarini aniqlab bo’sh o’quvchilarni aniqlab oladi va dars jarayonida bu o’quvchilarga e’tibor qaratiladi.
Boshlang’ich sinflarda bayon va insho ta’limli xarakterda bo’ladi/ Bayon ham, insho ham kichik hikoya tarzida bo’lishi zarur. O’quvchilarning bilim, malaka va ko’nikmasiga qo’yilgan DTS ning minimal talabi.
1-sinfda savod o’rgatishdan keyin 6 so’z
2-sinfda 8-10 so’z
3-sinfda 10-12 so’z
4-sinfda savod o’rgatishdan keyin 12-15 so’zdan iborat lug’at diktanti o’tkaziladi.
Tekshirish diktanti.
1-sinfda 2 -yarmida 15-20 so’z
2-sinfda 1 -yarmida 25-30 so’z
2-sinfda 2 -yarmida 35-45 so’z
3-sinfda 1 -yarmida 45-55 so’z
3-sinfda 2 -yarmida 55-65 so’z
4-sinfda 1 -yarmida 65-70 so’z
4-sinfda 2 -yarmida 75-80 so’z
Bayon.
2-sinfda 35-40 so’zli matn so’roq gaplardan tuzilgan tayyor reja asosida 3-sinfda 65-70 so’zli matn yuzasidan birgalikda mustaqil ravishda tuzilgan reja asosida bayon yozish,4-sinfda esa mustaqil reja tuzib shu asosida bayon yozish malakalari shakllanadi.
O’quvchilarni har bir darsda kitob bilan ishlashga(o’rganilayotgan mavzuni,kerakli koidani mashqni tezda topishga,mashq topshiriqlarini tartibi bilan izchil bajarishga) bajarilayotgan mashqning maqsadini (nimaga o’rgatinshini) tushuntirishga o’rgatish kerak.
O’quvchlarda bilish jarayonini faollashtirish va ona tilidan beriladigan bilimlarni puxta o’zlashtirish uchun ta’limiy o’yinlar qatnashadigan turli qiziqarli mashqlar,boshqotirma (krassvord-kataklarni harflar bilan to’ldirish o’ylangan so’zlarni topishga oid topishmoq), mustaqil ma’noga ega bo’lgan bir necha so’zdan tuzilgan so’zni topish(belboq,gultojixo’roiz) rebus-so’z yoki gapni shaki,harf,belgilar bilan ifodalaydigan topishmoq).
1.”Bo’g’in tuz” o’yini.
Uangi o’tilgan L harf ishtirokida bo’g’in tuzish Ala, lo, li, ochiq va al, ol, il kabi yopiq bo’g’in tuzadilar.
2. So’z top” oyini.
lo-la,al-la,o-na, a-na, o-la.
3. na na
A la O la
na ta
|
ch
|
a
|
sh
|
|
|
q
|
o
|
m
| |
B
|
o
|
L
|
|
|
m
|
o
|
m
| |
K
|
a
|
L
|
|
|
v
|
o
|
q
| |
B
|
o
|
sh
|
|
|
r
|
o
|
r
| |
T
|
a
|
r
|
|
|
t
|
o
|
sh
| |
K
|
u
|
L
|
|
|
L
|
i
|
q
| |
S
|
a
|
L
|
|
|
t
|
I
|
F
| |
s
|
O
|
D
|
|
|
R
|
O
|
R
|
Bo’sh kataklarga mos harflarni qo’yib so’zlarni tuzing.
5.
Kvadratda necha tut bor?
6.Krassvord
Do'stlaringiz bilan baham: | 
