Boshlang‘ich sinflarda sifatni o‘rganish tizimi. Mavzuni o‘rganishning vazifalari. Sifatni

Ikkinchi  bosqichda  asosan  ikki  vazifa:  “sifat”  tushunchasini  shakllantirish  hamda  o’quvchilar 

nutqini yangi sifatlar bilan boyitib borish, fikrni aniq ifodalash uchun mazmunga mos sifatlardan nutqda 

o’rinli foydalanish ko’nikmasini o’stirish hal qilinadi. 

“Sifat” tushunchasini shakllantirish o’quvchilarning “predmet belgisi” degan umumlashtirilgan 

kategoriyani  o’zlashtirish  darajasiga  bevosita  bog‘liq.  Shu  maqsadda  rang,  maza,  shakl-hajm,  xil-

xususiyat bildiradigan so’zlar guruhlanadi va shu so’zlarning xususiyatlari umumlashtiriladi. Sifatning 

leksik  ma’nosi  bilan  birga  uning  xarakterli  grammatik  xususiyatlari  ham  qayd  etiladi.  Sifatlarning 

xususiyatlarini  umumlashtirish  asosida  o’quvchilar  uning  so’z  turkumi  sifatidagi  o’ziga  xos 

ko’rsatkichlarini ajratadilar: a) predmet belgisini bildiradi, b) qanday? yoki qanaqa? so’rog‘iga javob 

bo’ladi,  v)  gapda  otga  bog‘lanib,  shu  ot  bilan  so’z  birikmasi  hosil  qiladi,  ikkinchi  darajali  bo’lak 

vazifasida keladi. 

Bu sinfda og‘zaki va yozma ijodiy ishlar (maktab bog‘i yoki parkka ekskursiya vaqtida kuzatilgan 

daraxt, qushlar, hayvonlarni tasvirlab kichik hikoya tuzish kabilar)ga katta o’rin beriladi. 

O’quvchilarning sifatning leksik ma’nosi haqidagi tushunchalarini chuqurlashtirish va predmetni 

har tomonlama tasvirlash malakasini o’stirish uchun: 1) berilgan predmetlarning rangi, mazasi, shakli, 

xususiyatini  ifodalaydigan  sifatlar  tanlash  va  yozish:  Qanday  shaftoli?  Shirin,  suvli,  tuksiz 

shaftoli.Qanday kitob? Qalin, qizil kitob; 2) berilgan belgilariga qarab qaysi hayvon ekanini aniqlash: 

Tikanli,  kichkina,  foydali  ...  (tipratikan).  Ehtiyotkor,  ayyor,  yovvoyi  ...  (tulki);  3)  predmetlarning 

belgisiga qarab topishmoqlarning javobini ayting kabi mashqlardan foydalanish mumkin. 

Sifatning nutqimizdagi, fikrni aniq va tushunarli ifolashdagi o’rnini puxta o’zlashtirishga erishish 

uchun  ma’nodosh  va  zid  ma’noli  sifatlar  ustida  ishlash,  o’qish  darslarida  sifatning  o’z  va  ko’chma 

ma’noda  ishlatilishini  kuzatish  maqsadga  muvofiq.  Sifatni  o’rganish  jarayonida  so’z  yasashga  oid 

mashqlarni  muntazam  o’tkazib  borish  o’quvchilarda  u  yoki  bu  so’z  turkumini  yasash  uchun  so’z 

yasovchi qo’shimchalardan ongli foydalanish malakasini shakllantiradi.