Boshlang`ich sinflarda badiiy asar bilan ishlash va tahlil qilish

San`at, adabiyotda M. va sh. badiiy asarning bir-birini taqozo etuvchi ikki tomoni boʻlib, bunda uning mazmuni muhim hisoblanadi. Badiiy asarning shakliy (uslub, janr, kompozitsiya, badiiy nutq, ritm), mazmuniy (mavzu, fabula, konflikt, harakterlar va sharoit, badiiy g`oya, tendensiya) yoki shakliy-mazmuniy (syujet) harakterdagi ayrim tomonlari, unsurlari M. va sh.ning yagona, bir butun real koʻrinishi sifatida namoyon bo`ladi.

• Adabiyotda M. va sh. tushunchalari 18—19-a. boshlaridagina bir-biridan farqlana boshladi. Lekin badiiy adabiyotga xos M. va sh.ning o`ziga xos birligi bu ikki tomonni bir-biridan ajratgan xrlda oʻrganib bo`lmasligini koʻrsatadi. Chunki adabiy asarning mazmuni, mohiyati uning shakli orqaligina yuzaga chiqadi. Shuningdek, maz-mundan uzoqlashgan shakl nutqning oddiy fakti, tilshunoslik, statistika yoki mantiqobʼyektiga aylanadi. Mazmunning shaklga (yoki aksincha) oʻtish qollari falsafada qam, adabiyot va sanʼatda ham ro`y beradi. Hoz. adabiyotda umumiy shakl boʻlib koʻringan jiqatlar qachondir mazmun bo`lgan. Janrning oʻziga xos xususiyatlarini belgilaydigan koʻpgina tomonlar dastlab shakl holatida emas, balki mazmunga aloqador boʻlib koʻringan. Ular bir necha asarda, bir necha yozuvchi ijodida takrorlanaverib, qatʼiylashgandan keyingina shakliy hodisaga aylangan. Mas, novellalarga xos syujet, ixchamlik, loʻndalik va b. dastlab janr belgilari sifatida emas, balki shakliy belgilardan kengroq, mazmundan ajralmaydigan xususiyatlar koʻrinishida namoyon boʻlgan. Bokkachchoning "Dekameron" asari yaratilganidan keyingina novella janriy shakl sifatida tan olindi. Shakl mazmunga tobe boʻlgani holda, o`zi ham nisbatan mustaqillik xususiyatiga ega. Bu nisbiy mustaqillik, badiiy asarning shakli no-mukammal bo`lganda, ayniqsa, seziladi. Bunda asarning mazmuniga putur yetadi, mazmun yorqinligi va ta`sirchanligini yoʻqotadi. Chinakam sanʼat asarida M. va sh.ning birligi, yaxlitligi talab qilinali.