Boshlang’ich sinf o’quvchilarida ijtimoiy-huquqiy mehyorlarga hurmat hissini shakllantirish metodlari

Tushuntirish va hikoya qilish metodlari. 
Mazkur metod yordamida hayotiy 
misollar, sodir bo’lgan voqea-hodisalar yoki alohida shaxslarning xatti-harakatlari 
misolida ijtimoiy va huquqiy mehyorlarning insonlar hayotidagi ahamiyati, ularning 
salomatliklari hamda hayotlarini muhofaza qilishdagi rolini yoritish, ochib berish 
orqali boshlang’ich sinf o’quvchilarida ular to’g’risidagi mahlumotlarni hosil 
qilinadi. Boshlangich ta’lim tizimida, odatda, o’quvchilarning yosh va psixologik 
xususiyatlaridan kelib chiqqan holda mazkur metod yordamida ijtimoiy va huquqiy 
mehyorlar, ularning mazmuni qisqa, aniq va ravshan bayon etilishi zarur. Mazmunan 
tushuntirish metodiga o’xshash bo’lsa-da, biroq, unga nisbatan kengroq va batafsilroq 
mahlumotlarni berish imkoniga ega. SHu bois boshlangich sinf o’quvchilariga 
ijtimoiy va huquqiy mehyorlarning mohiyati to’g’risida mahlumot berishda ushbu 
metoddan ham samarali foydalaniladi. Hikoya, ko’p hollarda o’qituvchi, mutaxassis 
yoki ota-onalar tomonidan mavjud adabiyotlarda berilgan, shuningdek, hayotda sodir 
bo’lgan ibratli voqea-hodisalarni ogzaki bayon etish tarzida amalga oshiriladi. 
Tushuntirishda, asosan, tushunchalarning mahnosini ochib berishga ehtibor qaratilib, 
ilmiy, ilmiy-ommabop atamalardan foydalanilsa, hikoya qilishda obrazli iboralar, 
ko’chirma so’zlardan foydalanish mumkin. 
2. 
Suhbat metodi. 
Ushbu metod boshlangich ta’limda o’quvchilar bilan 
o’qituvchi, ota-onalar yoki mutaxassis o’rtasida bevosita jonli muloqotni tashkil etish 
orqali ularda ijtimoiy va huquqiy mehyorlarga doir tushunchalarni hosil qilish 
maqsadida qo’llaniladi. Metodning afzalligi suhbat jarayonida o’quvchilar tomonidan 
ijtimoiy 
va 
huquqiy 
mehyorlarga 
doir 
mahlumotlarning 
qay 
darajada 
o’zlashtirilayotganligini baholab borish mumkin. Agarda, o’quvchilar berilayotgan 
material yoki mahlumotlarni etarli darajada o’zlashtira olmasalar, u holda qayta 
tushuntirish imkoniyati yuzaga keladi. 
3. 
Darslik va kitob (manbalar) bilan ishlash metodi. 
Boshlang’ich sinf 
o’quvchilari yosh va psixologik xususiyatlariga kura mahlumot, bilimlarni eshitish 
retseptorlari yordamida emas, balki ko’rish retseptorlari orqali samarali 
o’zlashtiradilar. SHu sababli mazkur metoddan foydalanishda ularning ana shu 
xususiyatlari inobatga olindi va sinov ishlari davrida ko’proq ijtimoiy va huquqiy 
meherlar, ularning mohiyatiga doir tasviriy ko’rgazmali materiallarni o’zida aks 
ettiruvchi manbalarga murojaat qilindi. Ushbu metodni qo’llash chog’ida tushuntirish 
va hikoya qilish metodlari ham qo’llanildi. 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
March 2022 / Volume 3 Issue 3
www.openscience.uz
469

---

4. 
Namoyish etish metodi. 
Mazkur metod boshlang’ich sinf o’quvchilari 
tomonidan bevosita o’quv materiallarini aniq obrazlar orqali idrok etishlarini 
tahminlashga xizmat qiladi. Namoyish etishda ijtimoiy va huquqiy meherlar 
mavzusiga doir darslik, maxsus adabiyotlar yoki manbalarda berilgan tasviriy 
ko’rgazmali vositalar, shuningdek, diafilg’m, kinofilg’m hamda slaydlardan 
foydalanish kutilgan natijalarni qo’lga kiritishga xizmat qiladi. Axborotlashgan 
jamiyatda boshlangich sinf o’quvchilarida ijtimoiy va huquqiy mehyorlarga nisbatan 
hurmat hissini shakllantirishda kompg’yuter texnologiyasi hamda Internet xalkaro 
axborot tarmogi imkoniyatlaridan foydalanish, ayniqsa, samarali sanaladi. Zero, 
kompg’yuter texnologiyasi hamda Internet xalqaro axborot tarmogining axborotni 
yigish, samaralash, qayta ishlash va uzatish borasidagi keng imkoniyatlari 
boshlangich sinf o’quvchilarining yosh va psixologik imkoniyatlariga tayangan holda 
ular uchun moe materiallarni tanlash, muvaffaqiyatli tarzda yetkazib berish 
imkoniyatini yaratadi. 
5.