Boshlang’ich sinf o’quvchilarida ijtimoiy-huquqiy mehyorlarga hurmat hissini shakllantirish metodlari

Tasviriy namoyish etish metodi. 
Ushbu metod ham ijtimoiy-huquqiy 
meherlar, ularning mohiyatiga doir nazariy mahlumotlarni obrazli tarzda tasviriy 
ko’rgazmali vositalar yordamida yoritishga xizmat qiladi. Tasviriy namoyish etish 
metodi turli xilda qo’llanilishi mumkin. Jumladan: 1) ijtimoiy va huquqiy mehyorlar 
mohiyatini yoritishda subhektlar faoliyati (ota-onalar, o’qituvchilar, tengdoshlar, 
atrofdagi shaxslarning xatti-harakatlari, ibrati)ga tayanish; 2) ijtimoiy va huquqiy 
mehyorlar mazmunini yorituvchi ko’rgazmali materiallarni o’quvchilar guruhiga 
tarqatish; 3) kompg’yuter texnologiyasi yordamida ijtimoiy va huquqiy mehyorlar 
to’g’risida hikoya qiluvchi tasvir (rasm, sxema)larni umumiy tarzda namoyish qilish. 
6. 
Ekskursiya metodi. 
Bu metod boshlang’ich sinf o’quvchilari tomonidan 
o’zlashtirilgan nazariy mahlumotlarni mustahkamlash, boyitish masadida 
qo’llaniladi. Tadqiqotni olib borishda tajriba maydonlari bo’lgan maktablarning 
boshlang’ich sinf o’quvchilarining jamoa bo’lib kinoteatrlar, jamoat joylari (umumiy 
ovqatlanish muassasalari, jamoat transportlari), kucha va yo’llarda harakatlanishlarini 
tahminlash maqsadida ekskursiyalar uyushtirildi. Ekskursiyalarning uyushtirilishiga 
sinf rahbarlari, sinov ishlariga jalb etilgan metodist-o’qituvchilar, fan o’qituvchilari 
hamda dissertant mashul shaxs sifatida rahbarlik qildilar. SHuningdek, kinoteatrlar, 
umumiy ovqatlanish muassasalari, avtokorxonalar, davlat yo’l nazorat (DAN) 
xizmati xodimlaridan ham mashul shaxslar belgilandi. Ularning yordamlari bilan 
o’quvchilar ijtimoiy va huquqiy mehyorlarga oid nazariy bilimlarini boyitish, 
mustahkamlashga muvaffaq bo’ldilar. 
7. 
Namuna ko’rsatish (ibrat) metodi. 
Ushbu metod boshlang’ich sinf 
o’quvchilarda tarbiyaviy tahsirning eng samarali metodi - namuna-ibrat yordamida 
ijtimoiy hamda huquqiy mehyorlarga nisbatan hurmatni tarbiyalashda qo’llanildi. 
Tadqiqot davrida jamoat joylarida o’zini tutish, yo’l harakati qoidalariga rioya qilish, 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
March 2022 / Volume 3 Issue 3
www.openscience.uz
470

---

texnika va hayot xavfsizligi talablarini inobatga olish, sinof navbatchiligini tashkil 
etishda boshlang’ich sinf o’quvchilariga quyidagi ijtimoiy subhektlar - fan 
o’qituvchilari, sinf rahbari, ota-onalar, mashul shaxslar hamda ularning tengdoshlari 
ham ibrat (namuna) ko’rsatishlari mumkinligi inobatga olindi. Qolaversa, xalq ogzaki 
ijodi namunalari (jumladan, ertaklar, rivoyatlar) hamda hayotiy misollardan ham 
boshlang’ich sinf o’quvchilari uchun ibrat (namuna) bo’luvchi vosita sifatida 
foydalanildi. Sinov ishlarini olib borishda boshlangich sinf o’quvchilarining sevimli 
badiiy qahramonlar (ertaklar, mulg’tfilg’mlar qahramonlari) ishtirokida hikoya va 
ertak to’qish asosida ularning ibrat vositasida ijtimoiy va huquqiy mehyorlarga rioya 
etishlariga ehtibor qaratildi. 
8. 
Mashq qildirish metodi. 
Bu metod barcha yoshdagi shaxslarda bo’lgani kabi 
boshlangich sinf o’kuvchilarida ham ijtimoiy va huquqiy mehyorlarga doyr 
o’zlashtirilgan nazariy bilimlarni amalga tatbiq etish, kundalik hayotda ularga 
og’ishmay rioya qilish ko’nikmalarini o’zlashtirishga yordam beradi. Sinov ishlari 
davrida o’quvchilar bilan jamoaviy, guruhli va individual tarzda ijtimoiy va huquqiy 
mehyorlarga rioya qilishga doyr mashqlar bajarildi. Bunday mashqlar sirasida 
"Buratino kinoteatrlarda o’zini qanday tutishi kerak?", "Kachalpolvon - odobli 
yo’lovchi", "Bilmasvoy - jamoat transportida o’zini tuta oladimi?", "Maugli texnika 
vositalari bilan tanishmi?" kabi mashqlarni keltirish mumkin. 
9.