Boshlang’ich sinf ona tili darslarida grafik organayzerlardan foydalanish

shkolanauki.ru
 
 
 
 
4-sinfda: Gapdagi otlarni toping va jadval asosida tahlil qiling. 
Boshingga qilich kelsa ham, to'g'ri so'zla! (Maqol) 
Bu kabi mashg’ulot turlari dars vaqtini tejash bilan bir 
qatorda bir qancha qulayliklarga ham ega. Jumladan, undan 
darsning kirish qismida o’tgan mavzuni takrorlash yoki 
mavzu yakunida uni mustahkamlash uchun, shuningdek, 
nazorat ishi sifatida foydalanish mumkin. Yana bir 
ahamiyatli jihati shundaki, o’qituvchi bir qolipdan bir necha 
bor, hatto, yil davomida ham foydalanishi mumkin. Buning 
uchun tahlilga beriladigan materialni o’zgartirishning o’zi 
kifoya. O’quvchiga bir-biridan farqlanuvchi turli materiallar-
ni berish esa topshiriqning o’zaro ko’chirilib bajarilishiga 
(ayniqsa, yonma-yon o’tiruvchi o’quvchilarga) imkon 
qoldirmaydi va o’quvchilarda mustaqil fikrlashni yanada 
oshirishga xizmat qiladi. Real natijalar olinadi. Ushbu 
mashg`ulot turi o’zida ta’lim jarayonida qo’llanuvchi induksi-
ya, diduksiya va analogiya metodlarini bir vaqtda jamlay 
oladi. Chunki, grafik organayzerlarni bajarish jarayonida 
o’quvchi o’rgangan qoidalarini amalda qo’llaydi (diduksiya), 
tahlil jarayonida umumiy xulosalar chiqaradi (induksiya), 
misollardan o’zaro o’xshash jihatlarini aniqlaydi (analogiya). 
Odatda, maktab darsliklarida takrorlash va mustahkam-
lash uchun mashqlar aynan bir qoidaning o’zlashtirilishi 
uchun beriladi. Bir qoida uchun ma’lum miqdorda mashqlar 
berilganidan keyingina navbatdagi qoida uchun yangi 
turdagi mashqlar berila boshlaydi. Grafik organayzerlarda 
esa o’quvchi o’ziga xos kombinatsiya tashkil qilgan qoida-
larga duch keladi. Qoidalarni bir-biridan aniq farqlay 
boshlaydi. Bunda ma’lum bir mavzu yuzasidan berilgan 
qolipda so’ralgan narsalarni boshqa mavzular uchun beri-
ladigan jadvallarda uchramasligini kuzatish jarayonida 
o’quvchi, hatto, topshiriqni noto`g`ri bajarganida ham qanday 
xususiyat nimaga tegishli bo’lishi mumkinligini aniq biladi. 
Qoidalarni bir vaqtda amalda har doim ham to’g’ri qo’llay 
olmasligi mumkin, lekin ularni chalkashtirib yubormaydi. 
Jadvalni to’ldirish jarayonida o’quvchi barcha qoidalardan 
birday foydalanadi. Berilgan matn tarkibidan qolipga joy-
lashtirish lozim bo’lgan so’zni topishning o’zidayoq 
darsliklardagi mashq turlaridan birini bajargan bo’ladi. 
Grafik organayzerlar bir qarashda o’ziga xos klasterga yoki 
variantli test topshiriqlariga ham o’xshaydi. Birinchi sinfdan 
boshlab ushbu topshiriq turining sodda ko’rinishlarini ishlab 
o’rgangan o’quvchilar bilan yuqori sinflarda ishlash 
o’qituvchi uchun ancha oson kechadi. Chunki, ular olgan 
bilim va ko’nikmalarini oson, tez va to’laroq eslaydilar va 
xotiralarida tiklaydilar. 
Yuqorida ta’kidlab o’tilgan qator qulayliklari hisobga 
olinib hozirda boshlang’ich sinf ona tili darsliklaridagi barcha 
mavzularni o’z ichiga qamrab olgan grafik organayzerlar 
majmuasini ishlab chiqish yuzasidan izlanishlarimiz davom 
etmoqda. 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. T.G‘afforova, E.Shodmonov, X.G‘ulomova. ONA TILI. Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 1-sinfi uchun darslik. 
“SHARQ” Nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati, Toshkent, 2013-yil.
2. K.Qosimova, S.Fuzailov, A.Ne’matova. ONA TILI. Umumiy o’rta ta’lim maktablarining 2-sinfi uchun darslik. Cho’lpon 
nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, Toshkent, 2012-yil. 
3. S.Fuzailov, M.Xudoyberganova, Sh.Yo’ldosheva. ONA TILI. Umumiy o’rta ta’lim maktablarining 3-sinfi uchun darslik. 
“O’QITUVCHI” Nashriyot-matbaa ijodiy uyi, Toshkent, 2012-yil. 
4. R.Ikromova, X.G’ulomova, Sh.Yo’ldosheva, D.Shodmonqulova. ONA TILI. Umumiy o’rta ta’lim maktablarining 4-sinfi 
uchun darslik. “O’QITUVCHI” Nashriyot-matbaa ijodiy uyi, Toshkent, 2013-yil. 
5. U.Masharipova, H.Boqiyeva, Z.Umarova, M.Aripova. Ona tili va uni o‘qitish metodikasi. Toshkent, 2013-yil. 
6. M.Asqarova, R.Yunusov, M.Yo‘ldoshev, D.Muhamedova. O‘zbek tili praktikumi. “IQTISOD-MOLIYA” nashriyoti, 
Toshkent, 2006-yil.