Бошланғич таълим педагогикаси ва методикаси факулктетлари

лоҳ ал-Хораэмий, 
Маҳмуд 
Қошғарий, 
Замаҳшарий,
Абу Яъқуб Саккокий тилга, луғатга, 
грамматика ва
мантиқшуносликка бағишланган асарлар ёздилар ёки
бошқа соҳаларга доир асарларида бу мавзуга алоқа-
дор фикрлар билдирдилар.
Буюк қомусий олим Беруний (973— 1048) ўзининг
«Геодезия» асарининг 
кириш 
қисмида 
фанларнинг
пайдо бўлишн ва тармоқланиб 
кўпайиши ҳақида сўз
юритиб, ҳар бир фаннинг инсон ҳаётидаги зарурий эҳ-
тиёжлар талаби билан юзага келишини айтади. Унинг-
ча, грамматика, аруз ва мантиқ 
фанларн ҳам шу эҳ-
тиёжнинг ҳосиласидир. Инсон нутқи ўз тузилиши, 
ма-
териалига кўра ростни ҳам, 
ёлғонни ҳам ифодалаши
мумкин, Бу кўплаб мунозараларга сабаб бўлади. Ин-
сон бу мунозаралар жараённда ростни ёлғондан ажра-
тадиган «мезон»ни 
яратадн. 
Бу мантиқ 
фани эди.
Мантиқнинг қиёси (силлогизми) ростни ёлғондан аж-
ратнш воситаси бўлнб қолди. Инсон нутқида шубҳали
ўринлар сеэилса, маълум «мезон» ёрдамида улар туза-
тилади. Олим мантиқни ўрганмасдан, 
уни 
маломат
қилганларга ҳайрон қолади ва уларга ачиниб: «Агар у
дангасаликнн ташлаб, оромга берилмасдан, гап билан
боғланиб келадиган 
наҳв (грамматика), 
аруз (шеър
ўлчовчн) ва мантнқ (логика) нн мутолаа қилгапда эди,
сўз1 зотан, наср ва назмга 
ажралишини 
бнлган бў-
ларди»1
 2,— дейди. 
Демак, 
Беруний 
нутқнинг 
икки
хил — наср, 
назм 
кўриниши